Ο θρησκευτικός θρύλος, όπως επικράτησε στις μέρες μας, θέλει το τάμα στον Άγιο για να φανερώσει πράγματα, να είναι η φανουρόπιτα
Στις 27 Αυγούστου εορτάζεται η μνήμη του Αγίου Φανουρίου του Μεγαλομάρτυρα και αρκετοί είναι οι πιστοί που πηγαίνουν στην εκκλησία, ειδικά την ημέρα αυτή, έχοντας φτιάξει μία Φανουρόπιτα. Η παράδοση ξεκίνησε από τη Ρόδο και επεκτάθηκε παντού.
Η θρησκευτική παράδοση για την Φανουρόπιτα λέει ότι η Μητέρα του Αγίου Φανουρίου ήταν αμαρτωλή, σκληρή, άπονη και αυστηρή με τους φτωχούς και τους συμπεριφερόταν σχεδόν απάνθρωπα.
Ο Άγιος Φανούριος παρακάλεσε να φτιάχνουν πίτες οι πιστοί για να σωθεί η ψυχή της μητέρας του και λέγεται ότι η ευχή του εισακούστηκε από τον Θεό. Αυτός είναι ο λόγος που οι νοικοκυρές φτιάχνουν την ημέρα αυτή φανουρόπιτες και αφού τις πάνε στην εκκλησία και ευλογηθούν, τις μοιράζουν στη γειτονιά και στο εκκλησίασμα, με τη σύσταση να ευχηθούν να συγχωρεθεί η μάνα του Αγίου.
Ο Άγιος Φανούριος έζησε στα Ρωμαϊκά χρόνια και συγκρούστηκε τότε θαρρετά με τον κόσμο της ειδωλολατρίας. Αυτό που όλοι γνωρίζουν είναι τα 12 μαρτύρια που υπέφερε για την πίστη του. Για την καταγωγή και τη ζωή του δεν έχουν γίνει γνωστές λεπτομέρειες, αλλά τα στοιχεία που υπάρχουν έχουν ως σημείο αναφοράς την εύρεση της εικόνας του, γύρω στα 1500 μ.Χ., σύμφωνα με τα συναξάρια (κατ’ άλλους γύρω στα 1355-1369 μ.Χ.) όταν οι Αγαρηνοί εξουσίαζαν τη Ρόδο και αποφάσισαν να ξαναχτίσουν τα τείχη της πόλης.
Στο νότιο μέρος του φρουρίου, ενώ οι εργάτες μάζευαν πέτρες, ανακάλυψαν μέσα στα χαλάσματα μια μισοχαλασμένη εκκλησία με πολλές εικόνες. Ανάμεσά τους ξεχώριζε μία εικόνα με έναν νέο άνδρα ντυμένο με στρατιωτικά ρωμαϊκά ρούχα, που κρατούσε στο αριστερό του χέρι έναν σταυρό και στο δεξί μια αναμμένη λαμπάδα. Το όνομα που φαινόταν ήταν «Ο Άγιος Φανώ». Το όνομα Φανούριος του αποδόθηκε από τον Μητροπολίτη Ρόδου, Νείλο.
Σύμφωνα με την εικόνα του, ο Άγιος ήταν νεαρός στρατιώτης ο οποίος υπέστη 12 μαρτύρια, ενώ υπάρχει επίσης η υπόθεση από ερευνητές ότι ο Άγιος συγχέεται με τον Άγιο Γεώργιο, καθώς η εικόνα φαίνεται να έχει αρκετές ομοιότητες με αυτή του Αγίου Γεωργίου.
Το ρήμα «ϕαίνω- φανερώνω» που προκύπτει ετυμολογικά από το όνομα του Αγίου, τον έκανε δημοφιλή στη λαϊκή παράδοση για την φανέρωση χαμένων ανθρώπων, ζώων ή πραγμάτων.
Ο θρησκευτικός θρύλος, όπως επικράτησε στις μέρες μας, θέλει το τάμα στον Άγιο για να φανερώσει πράγματα, να είναι η φανουρόπιτα.
