Με τα ονόματα Κοσμάς και Δαμιανός υπάρχουν τρία ζεύγη Αγίων Αναργύρων στην Ορθόδοξη Εκκλησία. Όλοι τους ήταν ανά δύο μεταξύ τους αδέλφια. Επίσης ήταν γιατροί οι οποίοι εξασκούσαν την ιατρική αφιλοκερδώς και γι αυτό επονομάστηκαν “Ανάργυροι” (δεν έπαιρναν αργύρια).
Κατά τη διάρκεια της Θείας Λειτουργίας μνημονεύονται «οι άγιοι και θαυματουργοί Ανάργυροι Κοσμάς και Δαμιανός, Κύρος και Ιωάννης, Παντελεήμων και Ερμόλαος, Σαμψών και Διομήδης και πάντες οι Άγιοι Ανάργυροι».
Οι πιο γνωστοί Ανάργυροι:
Κοσμάς και Δαμιανός, Ανάργυροι εκ Ρώμης.Βιογραφία
Τα αδέρφια Κοσμάς και Δαμιανός, οι οποίοι έζησαν την εποχή που αυτοκράτορας των Ρωμαίων ήταν ο Καρίνος, ήταν γιατροί στο επάγγελμα και παρείχαν ιάσεις σε όλους όσους είχαν ανάγκη, και για αντάλλαγμα δεν έπαιρναν χρήματα, αλλά το μόνο πού ζητούσαν ήταν να πιστεύσουν στον Χριστό.
Κάποιοι όμως καλοθελητές διέβαλαν τους αγίους στον αυτοκράτορα και του είπαν ότι οι θεραπείες και τα θαύματα που επιτελούσαν τα έκαναν με μαγικές τέχνες.
Τότε οι Άγιοι Ανάργυροι επειδή δεν ήθελαν να πάνε άλλους αντί αυτών στον αυτοκράτορα, προσήλθαν μόνοι τους ενώπιον του και ο Καρίνος προσπάθησε να τους μεταπείσει να αρνηθούν τον Χριστό.
Εκείνοι όμως όχι μόνο δεν αρνήθηκαν την πίστη τους, αλλά κατάφεραν να μεταπείσουν και να αλλάξουν και τον ίδιο τον αυτοκράτορα, αφού και ο ίδιος δέχτηκε τις θεραπευτικές τους ιάσεις.
Συγκεκριμένα, όταν ο Καρίνος ανέκρινε τους Αγίους, μετατοπίστηκε η θέση του προσώπου του και στράφηκε προς την ράχη του.
Αμέσως τότε οι Άγιοι την θεράπευσαν με την προσευχή τους στον Χριστό. Εξαιτίας αυτού του θαύματος, πίστευσαν στον Χριστό όσοι βρίσκονταν εκείνη την στιγμή μπροστά σ’ αυτό πού συνέβη και ο ίδιος ο Αυτοκράτορας τους έστειλε πίσω στους συγγενείς τους με μεγάλες τιμές.
Αργότερα όμως, μετά από μεγάλο χρονικό διάστημα, οι Άγιοι φθονήθηκαν από τον ίδιο τον δάσκαλο που τούς είχε μάθει την ιατρική επιστήμη, γιατί είχαν αποκτήσει μεγάλη δόξα και φήμη. Γι’ αυτό τον λόγο τους ανέβασε σε κάποιο όρος για να μαζέψουν δήθεν κάποια βότανα και εκεί τους επιτέθηκε με πέτρες και τους θανάτωσε. Η μνήμη τους εορτάζεται την 1η Ιουλίου.
Κοσμάς, Δαμιανός, Άνθιμος, Ευπρέπιος και Λεόντιος, Ανάργυροι οι εξ Αραβίας.
Τα πέντε αδέλφια αποκεφαλίστηκαν μετά από φρικτά βασανιστήρια, στα οποία υποβλήθηκαν από τον έπαρχο των Αιγών Λυσία επί Ρωμαίου αυτοκράτορα Διοκλητιανού (284-305).
Η μνήμη του εορτάζεται στις 17 Οκτωβρίου.
Κοσμάς και Δαμιανός, οι Ανάργυροι
Δύο αδέλφια ιατροί από την Ασία. Συνεορτάζονται την 1η Νοεμβρίου.
Κύρος και Ιωάννης, Ανάργυροι Μάρτυρες
Ο Κύρος καταγόταν από την Αλεξάνδρεια και ο Ιωάννης από την Έδεσσα της Μεσοποταμίας. Ασκήτευσαν και οι δυο σε μοναστήρι του Αραβικού Κόλπου και μαρτύρησαν με αποκεφαλισμό μαζί με την Αθανασία και τις τρεις κόρες της Θεοδότη, Θεοκτίστη και Ευδοξία, επί Διοκλητιανού (284-305). Συνεορτάζονται στις 31 Ιανουαρίου.
Παντελεήμων μεγαλομάρτυρας ο ιαματικός
Καταγόταν από τη Νικομήδεια και θεράπευε τους ασθενείς χωρίς αμοιβή, γι’ αυτό κατατάσσεται στη χορεία των Αναργύρων. Μαρτύρησε με αποκεφαλισμό επί συναυτοκράτορος Μαξιμιανού (286-305). Η μνήμη του εορτάζεται στις 27 Ιουλίου.
Ερμόλαος ο Ανάργυρος
Ιατρός και ιερέας από τη Νικομήδεια της Μικράς Ασίας, η μνήμη του οποίου εορτάζεται στις 26 Ιουλίου.
Διομήδης ο Μάρτυρας
Ιατρός από την Ταρσό της Κιλικίας, που αποκεφαλίστηκε με διαταγή του Διοκλητιανού (284-305). Η μνήμη του εορτάζεται στις 16 Αυγούστου.
Όσιος Σαμψών ο ξενοδόχος
Γιατρός από τη Ρώμη, που έζησε την εποχή του αυτοκράτορα του Βυζαντίου Ιουστινιανού. Διέθεσε όλη την περιουσία του και έθεσε την επιστήμη του στην υπηρεσία των φτωχών και των πασχόντων.
Η μνήμη του τιμάται στις 27 Ιουνίου.
Ἀπολυτίκιον
Ἅγιοι Ἀνάργυροι καὶ θαυματουργοί, ἐπισκέψασθε τὰς ἀσθενείας ἡμῶν, δωρεὰν ἐλάβετε, δωρεὰν δότε ἡμῖν.
