Λύκοι, νομικός δογματισμός και το βάλσαμο στο μίσος,του Δικηγόρου Αθηνών Άγγελου Ποταμιά.
Το πλήρωμα του χρόνου άργησε, αλλά έφτασε. Την Τετάρτη 7 Οκτωβρίου στις 11 το πρωί στο Α ́
Τριμελές Εφετείο Κακουργημάτων διαδραματίζεται η πρώτη πράξη του τέλους της μεγαλύτερης
δίκης της Mεταπολίτευσης.
Tα στοιχεία της δίκης:
Ένα παραπεμπτικό βούλευμα που ξεπερνά τις 1000 σελίδες, μια διαδικασία πέντε και πλέον ετών,
69 κατηγορούμενοι, 453 συνεδριάσεις, 216 μάρτυρες, 2.800 ερωτήματα και επερωτήματα στη
Βουλή, ψηφιοποιημένο υλικό 2,5 terrabyte και το διεθνώς πρωτοφανές να διώκεται ένα πολιτικό
κόμμα, που αφενός απολαμβάνει αυξημένη συνταγματική προστασία (καθότι αναγνωρισμένο από
τον Άρειο Πάγο) και που αφετέρου επί τέσσερις εκλογικές διαδικασίες οι ψηφοφόροι το είχαν
τοποθετήσει εντός του Ελληνικού και του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου. Επί της ουσίας, το δικαστήριο
ασχολήθηκε με τέσσερις δικογραφίες: τη δολοφονία του Παύλου Φύσσα (2013), την επίθεση κατά
των Αιγύπτιων αλιεργατών (2012), την επίθεση κατά των μελών του ΠΑΜΕ (2013) και την ένταξη
και διεύθυνση σε εγκληματική οργάνωση (187 ΠΚ) ενώ συνεξετάστηκαν και άλλες 60 υποθέσεις για
εγκλήματα για τα οποία είχαν ήδη καταδικαστεί ή κατηγορούνταν τα μέλη της Χρυσής Αυγής.
Οι κατηγορούμενοι σε αριθμούς:
Οι κατηγορούμενοι σήμερα: 68 (αρχικά ήταν 69 αλλά ένας εξ ́αυτών απεβίωσε).
Ένταξη σε εγκληματική οργάνωση: Συνολικά 65 κατηγορούμενοι (άπαντες πλην τριών που
διώκονται για πλημμελήματα).
Διεύθυνση εγκληματικής οργάνωσης: 20 κατηγορούμενοι (οι 18 πρώην βουλευτές του κόμματος
καθώς και οι πυρηνάρχες Νίκαιας και Περάματος)
Μέλη εγκληματικής οργάνωσης: 47 κατηγορούμενοι (39 κατηγορούμενοι δικάζονται μόνο για το
αδίκημα της εγκληματικής ενώ οι υπόλοιποι δικάζονται και για άλλα κακουργήματα όπως
ανθρωποκτονία και απόπειρες, διακεκριμένη οπλοκατοχή κλπ).
Δολοφονία Παύλου Φύσσα: Γιώργος Ρουπακιάς ως φυσικός αυτουργός και άλλοι 16 ως συνεργοί.
Απόπειρα ανθρωποκτονίας σε βάρος Αιγυπτίων ψαράδων: 5 κατηγορούμενοι.
Απόπειρα ανθρωποκτονίας σε βάρος αφισοκολλητών του ΠΑΜΕ: 4 κατηγορούμενοι.
Συνεπώς πρακτικά, ενώ κάποιοι κατηγορούμενοι δικάζονται για διαφορετικές συρρέουσες
αξιόποινες πράξεις (ενδ. Γιώργος Ρουπακιάς), οι πιο επιφανείς εξ’ αυτών (ενδ. Νίκος
Μιχαλολιάκος) δεν ελέγχονται για κανενός είδους ηθικής αυτουργίας ή συνέργειας σε κάποιο απ’ τα
εγκλήματα, αλλά δικάζονται αποκλειστικά και μόνο με την κατηγορία της ένταξης και διεύθυνσης
εγκληματικής οργάνωσης.
Το χρονικό του “εγχειρήματος”:
Η δικαιοσύνη, δια αποφάσεων και όχι απλώς δια καταγγελιών, δεν βρίσκεται πρώτη φορά απέναντι
σε εγκλήματα που τελέστηκαν από μέλη ευρύτερων φορέων της ΧΑ. Ενδεικτικές είναι οι
περιπτώσεις της επίθεσης κατά του Δημήτρη Κουσουρή έξω από τα δικαστήρια της Ευελπίδων
από μέλη της οργάνωσης (1998) και η δικαστική απόφαση στη δίκη Περίανδρου όπου αναγνώριζε
ότι το έγκλημα έγινε από δεκαμελές “τάγμα” της ΧΑ που ενήργησαν έχοντας αποφασίσει να
τελέσουν το κακούργημα της ανθρωποκτονίας με πρόθεση (2009). Μέχρι και το 2013 δικάζονταν
μόνο οι δράστες των εγκλημάτων καθώς οι ποινικές διώξεις που είχαν ασκηθεί ιστορικά δεν
συνέδεαν τους φυσικούς αυτουργούς με έτερα ιεραρχικά “ανώτερα” μέλη της οργάνωσης που
ενδέχεται να τους οργάνωναν ή ακόμα και να τους υποκινούσαν. Το εγχείρημά εν προκειμένω ήταν
η σύζευξη ενός απλού “εκτελεστή-στρατιώτη” με τα μεγάλα “κεφάλια” μιας οργάνωσης αλλά και η
ποινικά “παράδοξη” σύζευξη μιας οργάνωσης που κατηγορείται ως εγκληματική με ένα
αναγνωρισμένο πολιτικό κόμμα.
Δύο μέρες μετά τη δολοφονία του μουσικού Παύλου Φύσσα, από τον τότε υπουργό Δημόσιας
Τάξης απεστάλη στην εισαγγελέα του Αρείου Πάγου αναφορά στην οποία περιελάμβανε 32
περιστατικά επιθέσεων, απειλών και άλλων, μελών της Χρυσής Αυγής που είχαν καταγραφεί σε
όλη την χώρα, ζητώντας να ενταχθούν στις προβλέψεις του άρθρου 187 ΠΚ για τη σύσταση και
δράση εγκληματικής οργάνωσης (μεταξύ άλλων ο τότε Υπουργούς κ. Δένδιας ανέφερε
χαρακτηριστικά ότι «… η δραστηριότητα εκτρέπεται των ορίων μεμονωμένων περιστατικών»). Στις
22 Σεπτεμβρίου 2013 με εντολή της εισαγγελέως του Αρείου Πάγου ξεκίνησε έρευνα η οποία
κατέληξε στην άσκηση ποινικής δίωξης για εγκληματική οργάνωση σε βάρος της ηγετικής ομάδας
της ΧΑ και στην έκδοση ενταλμάτων σύλληψης για τα κορυφαία στελέχη και μέλη της. Στις 29
Σεπτεμβρίου ξεκίνησαν οι συλλήψεις, με την αυτόφωρη διαδικασία, του αρχηγού της οργάνωσης
Νίκου Μιχαλολιάκου, των βουλευτών Ηλία Κασιδιάρη, Γιάννη Λαγού, Ηλία Παναγιώταρου και Νίκου
Μίχου και άλλων στελεχών του κόμματος. Το Φεβρουάριο του 2015 δημοσιεύθηκε το βούλευμα του
Συμβουλίου Εφετών (215/2015), που διέτασσε την παραπομπή σε δίκη 69 κατηγορουμένων με το
σκεπτικό ότι η ΧΑ είναι εγκληματική οργάνωση που δρα υπό τον μανδύα πολιτικού κόμματος.
Η γκρίζα ζώνη:
Ο ορισμός που δίνεται για την “εγκληματική οργάνωση” από τον νομοθέτη είναι συσταλτικός,
δογματικός, αυστηρός και η θεμελίωση της απαιτεί τη συγκρότηση δομημένης και με διαρκή δράση
ομάδας ανθρώπων, που αποτελείται από τρία τουλάχιστον άτομα με σκοπό τη διάπραξη
περισσοτέρων κακουργημάτων, τα οποία προβλέπονται είτε σε αυτοτελή άρθρα του Ποινικού
Κώδικα είτε σε ειδικούς ποινικούς νόμους. Συνεπώς, για τη σύσταση εγκληματικής οργάνωσης
απαιτείται έγγραφη ή και προφορική συμφωνία όλων των συμμετεχόντων, η οποία και θα
αποτυπώνει τη σύμπτωση της βούλησής τους για τη διάπραξη αξιοποίνων πράξεων
κακουργηματικού χαρακτήρα, μη αρκούσης της απλής ή προκαταρκτικής συζήτησης για την λήψη
οριστικής απόφασης διενέργειας του εγχειρήματος. Περαιτέρω, η προκείμενη συμφωνία αφορά στη
σύμπραξη όλων των μελών της οργάνωσης για την διάπραξη της εγκληματικής πράξης, καθενός
με το «ρόλο» του, δηλαδή είτε ως συναυτουργού είτε ως συνεργού. Σε κάθε δε περίπτωση, βάσει
του Κώδικα, για τη σύσταση εγκληματικής οργάνωσης απαιτείται δόλος όλων των συμμετεχόντων,
δηλαδή γνώση τους για το περιεχόμενο της ευρύτερης συμφωνίας υπό τη συνδρομή του
γνωστικού και του βουλητικού στοιχείου σε σχέση με την επικείμενη εκτέλεσή της.
Ενώ υπό κανονικές συνθήκες η υπό εξέταση ανθρωποκτονία θα δικάζονταν από το Μικτό Ορκωτό
Δικαστήριο (άρα και από ενόρκους – λαϊκούς δικαστές – πολίτες), ακριβώς επειδή οι παραπάνω
έννοιες είναι αμιγώς νομικές και πολύπλοκες, ο νομοθέτης για τις υποθέσεις των εγκληματικών
οργανώσεων έχει “δημιουργήσει” την αποκλειστική αρμοδιότητα του Τριμελούς Εφετείου,
επιτάσσοντας οι κρίνοντες να είναι έμπειροι τακτικοί δικαστές (εφέτες). Γιατί; Διότι γνωρίζει ότι αυτό
που στα μάτια ενός πολίτη συνιστά “εγκληματική οργάνωση” απέχει κατάτι από τον ορισμό του
Ποινικού Κώδικα.
Ήδη από την δημοσίευση του Παραπεμπτικού Βουλεύματος που οδήγησε (με πλειοψηφία 2 προς
1) τα μέλη της Χρυσής Αυγής στο εδώλιο, διαφαίνεται μια προβληματική. Το ένα από τα τρία μέλη
του Συμβουλίου είχε μειοψηφήσει κρίνοντας αίολη την σύζευξη των “ταγμάτων ασφαλείας” με εν
ενεργεία βουλευτές και μέλη του κόμματος. Η μειοψηφία αυτή βρισκόταν στην ίδια γραμμή με
έτερες φωνές του νομικού κόσμου. Με άλλα λόγια, ήταν σαν η δικαιοσύνη να είχε “προαποφασίσει”
(ενδεχομένως και ένεκα πολιτικού “δάκτυλου”) να διώξει την Χρυσή Αυγή και να αναζητούσε απλώς
τη “φόρμουλα” ώστε θα καθίσει τα ηγετικά της μέλη “στο σκαμνί”. Δεδομένου ότι οι γενικές διατάξεις
του Ποινικού Κώδικα (ηθική αυτουργία, συνέργεια κλπ) δεν κρίθηκαν αποδοτικές, διεφάνη η “λύση”
της διάταξης του άρθρου 187 ΠΚ για τις εγκληματικές οργανώσεις.
Παρουσιαζόταν συνεπώς το εξής παράδοξο. Από εκεί που το Δικαστήριο αποφαίνονταν ότι πρέπει
να τιμωρηθεί ως “εγκληματίας” κάποιος που παρείσφρησε ενεργά σε μια 10μελή οργάνωση
εκβιαστών ή σε μια 20μελή οργάνωση εμπόρων ναρκωτικών, έπρεπε να πράξει το ίδιο για κάποιον
που ενετάχθη σε ένα πολιτικό κόμμα που έχει αναγνωρίσει ο Άρειος Πάγος ως νόμιμο, που στις
βουλευτικές εκλογές του Μαΐου 2012 εισήλθε στο Κοινοβούλιο με ποσοστό σχεδόν 7%, (ποσοστό
το οποίο διατήρησε στις βουλευτικές εκλογές των επόμενων τριών χρόνων (τον Ιούνιο του 2012,
τον Ιανουάριο και το Σεπτέμβριο του 2015), και (κυρίως) που ψήφισαν περίπου μισό εκατομμύριο
ψηφοφόροι.
Πόσο σχετική μπορεί να είναι με μια δολοφονία στο Κερατσίνι – όχι θεωρητικά ή ποιητικά, αλλά
ρεαλιστικά και πραγματικά – η εγγραφή ως μέλος του κόμματος ενός 18χρονου στην Κέρκυρα, ή
ενός συνταξιούχου στις Σέρρες; Και ακόμα παραπέρα, πως αποδεικνύεται το στοιχείο της
ιεραρχικής δομής και της διαρκούς δράσης μιας εξαιρετικά πολυπληθούς ομάδας στην οποία
λειτουργούν ανά πάσα στιγμή άπαντες δολίως, επιδιώκοντας την διάπραξη περισσότερων
κακουργημάτων;
Η εισαγγελική πρόταση που έχουν να αξιολογήσουν τα μέλη του Δικαστηρίου έδωσε ήδη τη δική
της απάντηση στο κρίσιμο θέμα. Η εισαγγελέας έκρινε πως δεν υφίσταται εγκληματική οργάνωση
και πως όλες οι ενέργειες που αποδίδονται σε οργανωμένη δράση συμμετεχόντων με διακριτούς
ρόλους, είναι «μεμονωμένα περιστατικά» μελών και μη του κόμματος για διάφορους λόγους
(«…δεν αποδείχθηκε κεντρικός σχεδιασμός των επιθέσεων»). Για τη δολοφονία Φύσσα η κ.
Οικονόμου ζήτησε ενοχή μόνον του Γιώργου Ρουπακιά ζητώντας απαλλαγή όλων των
συγκατηγορουμένων του για συνέργεια στην πράξη («..δεν υπήρχε καμία εντολή για τον Φύσσα. Η
εμφάνιση Ρουπακιά ήταν συμπτωματική, αν υπήρχε σχέδιο θα είχε λάβει και αυτός sms. Δεν
προέκυψε πως οι συγκατηγορούμενοι του τον διευκόλυναν. Έδρασε μόνος του χωρίς να τον
συνδράμει κανείς. Δεν ήταν συντεταγμένοι»). Για την επίθεση σε βάρος των Αιγυπτίων ψαράδων
ζήτησε ενοχή των πέντε κατηγορουμένων κατά επιεικέστερη μετατροπή της κατηγορίας από
απόπειρα ανθρωποκτονίας σε βαριά σκοπούμενη σωματική βλάβη («…αν ήθελαν να σκοτώσουν
θα το έκαναν, δεν θα σταματούσαν»). Για την επίθεση σε βάρος του ΠΑΜΕ ζήτησε μετατροπή της
απόπειρας ανθρωποκτονίας σε πλημμεληματικού βαθμού επικίνδυνη και απλή σωματική βλάβη
(«…αν ήθελαν να σκοτώσουν θα χτυπούσαν στο κεφάλι των θυμάτων. Δεν ήθελαν να σκοτώσουν,
ήθελαν να πλήξουν το συνδικάτο στην Ζώνη Περάματος»).
Η δικαιοσύνη που οργάνωσε την ποινική δίωξη των στελεχών της ΧΑ το 2013 μετά τη στυγερή
δολοφονία Φύσσα, ανέλαβε ένα τεράστιο πολιτικό και ποινικό βάρος το οποίο θα αποτιμηθεί με τη
δικαστική απόφαση.
Ποινές
Αν η εισαγγελική πρόταση γίνει δεκτή, σημαίνει ότι θα αθωωθούν όλοι οι δικαζόμενοι πολιτικοί, θα
πέσουν στα μαλακά οι υπόλοιποι κατηγορούμενοι και επί της ουσίας θα καταδικαστεί ο Γιώργος
Ρουπακιάς και συνεργοί του για τη δολοφονία του Παύλου Φύσσα. Στην περίπτωση ομόφωνης
αθώωσης από την κατηγορία της εγκληματικής οργάνωσης, η απόφαση θεωρείται τελεσίδικη αφού
πρακτικά δεν θα προσβληθεί. Έτσι η διαδικασία επισπεύδεται, αφού θα τεθούν υπό κρίση μόνο οι
24 κατηγορούμενοι που τους αποδίδονται η δολοφονία του Παύλου Φύσσα, η επίθεση στους
Αιγύπτιους αλιεργάτες και η επίθεση στο ΠΑΜΕ.
Σε αντίθετη περίπτωση, κατά την οποία το Δικαστήριο οδηγηθεί σε απόφαση καταδίκης για την
εγκληματική οργάνωση, δηλαδή αποφασίσει ότι είχαν ευθύνη τα πολιτικά στελέχη και υπήρχε
σχέδιο για τις εγκληματικές δραστηριότητες της ΧΑ, τότε η πορεία της έκδοσης της απόφασης θα
είναι μακροσκελής. Δεδομένου ότι η ηγεσία της ΧΑ κατηγορείται για διεύθυνση εγκληματικής
οργάνωσης και όχι για ανθρωποκτονίες ή ηθική αυτουργία σε ανθρωποκτονίες, οι ποινές τους δεν
μπορούν φτάσουν τα ισόβια. Το πλαίσιο ποινών, με βάση τις ευμενέστερες συνθήκες του νέου
Ποινικού Κώδικα για την εγκληματική οργάνωση είναι το εξής: ποινή ένταξης: 5-10 χρόνια (με
ελαφρυντικό 1-5) και ποινή διεύθυνσης: 5-15 χρόνια (με ελαφρυντικό: 2-8).
Αντί επιλόγου:
Οι αστικές δημοκρατίες, ιδίως αυτές της Δυτικής Ευρώπης μετά το 1945 προβάλλουν με έμφαση το
επιχείρημα ότι στα κράτη αυτά δεν επιτρέπεται η δίωξη των ιδεών. Έτσι και στην Ελλάδα, είναι
απολύτως κυρίαρχη η άποψη ότι οι σκέψεις, οι ιδεολογίες και τα φρονήματα βρίσκονται
ολοκληρωτικά εκτός του πεδίου του ποινικού δικαίου. Στην παρούσα δίκη, το μόνο που ενδιαφέρει
το δικαστήριο είναι η stricto sensu ποινική και εγκληματογόνος δράση των κατηγορούμενων – δεν
διώκεται καμία απ’ τις ιδέες τους. Πλέον τούτου, οποιοσδήποτε άλλος, και δη νομικός, θα ήταν
αντιδεοντολογικό να πάρει θέση υπέρ ή κατά μιας κατηγορίας χωρίς να έχει την στοιχειώδη
πρόσβαση στο υλικό της δικογραφίας προδικάζοντας ή προσπαθώντας να επηρεάσει την
δικαιοσύνη. Αυτά ως προς την θεωρία.
Αυτό που δεν είναι θεωρία, είναι ότι λίγες ημέρες μετά την πρόταση της Εισαγγελέως, η Χρυσή
Αυγή εξέδωσε το ημερολόγιο του 2020 το εξώφυλλο του οποίου αναφέρει «Θα ξαναγυρίσουμε και
θα τρέμει η γη» (φράση που αποδίδεται στον Γιόζεφ Γκέμπελς).
Αυτό που δεν είναι θεωρία, είναι ότι η εισαγγελική πρόταση, μεταξύ άλλων, δέχθηκε ότι ο
ναζιστικός χαιρετισμός είναι μια απλή απομίμηση του αρχαιοελληνικού.
Αυτό που δεν είναι θεωρία, ότι αποδείχθηκε πως η ΧΑ είχε παρεισφρήσει τόσο βαθιά στον κρατικό
μηχανισμό, ώστε ο καθ’ ομολογία δολοφόνος Ρουπακιάς κατά τη στιγμή της σύλληψης να δηλώσει
ενστικτωδώς «είμαι δικός σας, είναι Χρυσή Αυγή».
Και αυτό που ομοίως δεν είναι θεωρία, είναι ότι με δεδομένο ότι η ΧΑ είχε αποκλειστεί από την
ετήσια κρατική και εκλογική χρηματοδότηση την τελευταία επταετία, αν τελικά αθωωθεί από την
κατηγορία της εγκληματικής οργάνωσης, ο επικεφαλής της Νίκος Μιχαλολιάκος, θα “προικιστεί” με
9.750.000 ευρώ κρατικό χρήμα. Χρήμα που ενδέχεται σφόδρα να διοχετευθεί σε νέα “τάγματα-
εφόδου”.
Ο Nobel πριν μισό αιώνα έγραφε ότι “η δικαιοσύνη υπάρχει μόνο στην φαντασία”. Δεν γίνεται όμως
να είσαι υπέρ της δικαιοσύνης για κάποιους ανθρώπους και να μην είσαι υπέρ της δικαιοσύνης για
όλους τους ανθρώπους. Κι αφού η ιδιότητα του πολίτη υπερκερνά όλες τις άλλες, δεν είναι
θεωρητική, αλλά απολύτως πρακτική η ανάγκη που νιώθει κάθε πολίτης με δημοκρατική
συνείδηση να δικαιωθεί βλέποντας τους νεοναζιστές να απαξιώνονται όχι μόνο πολιτικά αλλά και
ποινικά.
Φυσικά, δεν είναι ευθύνη της δικαιοσύνης να θεραπεύει συνολικά ελλείμματα και αβελτηρίες της
πολιτικής τάξης, των αρχών και των ΜΜΕ. Είναι όμως ευθύνη της, με σκοπούς γενικής και ειδικής
πρόληψης να καταδείξει (ακόμα και ωφελιμιστικά) ότι αυτοί που «δηλητηρίασαν» την πολιτική ζωή
ενός τόπου που θεωρείται παγκόσμιο δημοκρατικό λίκνο, δεν θα είναι ποτέ ευπρόσδεκτοι. Είναι η
“αμυνόμενη δημοκρατία” απέναντι σε “λύκους” οι οποίοι συμμερίζονται μια λοιμογόνο ιδέα
κοινωνικού δαρβινισμού και βιολογικού ρατσισμού, εξοντώνοντας τους αδύναμους ή τους
«απροσάρμοστους» όπως ο νεκρός Φύσσας.
Οι αποφάσεις των ελληνικών δικαστηρίων εκδίδονται και εκτελούνται στο όνομα του ελληνικού
λαού, γι’ αυτό και τα “ώτα” του Δικαστηρίου απέναντι στον λαό αυτό πρέπει να είναι ευήκωα. Tι
νόημα θα είχε άραγε διαφορετικά η συνταγματικά επιτασσόμενη αρχής της δημοσιότητας; Το
Δικαστήριο έναντι μιας μάταιης ποινικοδογματικής θεμελίωσης, οφείλει να αντιτάξει ως “βάλσαμο”
την συλλογική μνήμη του λαού αυτού, την κοινωνική του γαλήνη, την δημοκρατική του συνείδηση,
την διάθεση του για αλληλεγγύη αλλά και την ίδια την Ζωή. Σχετικό είναι ένα παράθεμα του
Αλμπερτ Καμύ, που στο αλγερινό ζήτημα υποστήριξε την αυτονομία της Αλγερίας, αλλά μίλησε και
για συνύπαρξη ανάμεσα στους Αλγερινούς και τους γεννημένους στο Αλγέρι Γάλλους (όπως ο
ίδιος). Από την Γαλλία είχε κριθεί νόμιμη και δίκαιη η διενέργεια εχθροπραξιών κατά της Αλγερίας.
Όταν ερωτήθηκε επί αυτού ο Καμύ απάντησε μνημειωδώς:
«Αυτή τη στιγμή βάζουν βόμβες στα τραμ στο Αλγέρι. Η μητέρα μου μπορεί να είναι σε ένα από
αυτά …. Ανάμερα στη δικαιοσύνη σας και τη μάνα μου, προτιμώ τη μάνα μου».
Το Δικαστήριο, εξαιτίας ενός στείρου νομικού δογματισμού, δεν μπορεί, και δεν πρέπει να
μετατραπεί σε μια «κολυμβήθρα του Σιλωάμ». Και οι νεοναζί που δικάζονται, δεν μπορεί, και δεν
πρέπει να είναι αθώοι.
