Ενώ όλος ο πλανήτης περιμένει εναγωνίως στην άκρη του τούνελ της πανδημίας του κορονοϊού, να φανεί ένα φως για την εξάλειψή της, ας δούμε τι μας λενε τα σημάδια του παρελθόντος και προηγούμενες επιδημίες.
Όταν τον περασμένο χειμώνα ο κορονοϊός ξέφευγε από τα όρια της Κίνας και άρχιζε το “ταξίδι” του σε όλο τον πλανήτη, κανείς δεν γνώριζε ποια εξέλιξη θα είχε. Σήμερα, μετά από τόσους μήνες, σχεδόν 40 εκατ. κρούσματα και 1,2 εκατ. θανάτους, και η αβεβαιότητα σχετικά με το μέλλον της πανδημίας, παραμένει.
Από την αρχή, οι επιδημιολόγοι και οι ειδικοί στη δημόσια υγεία χρησιμοποιούν μαθηματικά μοντέλα για να προβλέψουν το μέλλον σε μια προσπάθεια περιορισμού της εξάπλωσης του ιού. Αλλά η μοντελοποίηση των μολυσματικών ασθενειών είναι δύσκολη. Οι επιδημιολόγοι προειδοποιούν ότι “τα μοντέλα δεν είναι κρυστάλλινες σφαίρες” και ακόμη και οι εξελιγμένες εκδόσεις, όπως αυτές που συνδυάζουν προβλέψεις ή χρησιμοποιούν μηχανική εκμάθηση, δεν μπορούν απαραίτητα να αποκαλύψουν πότε θα τελειώσει η πανδημία ή πόσοι άνθρωποι θα πεθάνουν.
Την ώρα, λοιπόν, που περιμένουμε εναγωνίως για ενδείξεις, ας ρίξουμε με τη βοήθεια του Conversation και της αναπληρώτριας καθηγήτριας Ιστορίας στο πανεπιστήμιο της Νότιας Καρολίνας Nükhet Varlik, μια ματιά στο παρελθόν για να δούμε πώς τελείωσαν – αν τελείωσαν – προηγούμενες επιδημίες.
Σε ποιο σημείο της πανδημίας βρισκόμαστε τώρα
Στις πρώτες μέρες της πανδημίας, πολλοί ήλπιζαν ότι ο κορονοϊός απλώς θα εξαφανιστεί κάποια στιγμή. Κάποιοι ισχυρίστηκαν ότι θα εξαφανιζόταν μόνος του με την ζέστη του καλοκαιριού. Άλλοι ότι θα άρχιζε η ανοσία της αγέλης μετά την μόλυνση αρκετών ανθρώπων. Τίποτα, όμως, από αυτά δεν συνέβη.
Ένας συνδυασμός μέτρων, από τεστ και ανίχνευση επαφών έως κοινωνική αποστασιοποίηση και μάσκες – έχει αποδειχθεί ότι βοηθά. Δεδομένου ότι ο ιός έχει εξαπλωθεί σχεδόν παντού στον κόσμο, αυτά τα μέτρα από μόνα τους δεν μπορούν να θέσουν τέλος στην πανδημία. Όλα τα μάτια στρέφονται τώρα στην ανάπτυξη εμβολίων, η οποία επιδιώκεται με πρωτοφανή ταχύτητα.
Ωστόσο, οι ειδικοί μας λένε ότι ακόμη και με ένα επιτυχημένο εμβόλιο και αποτελεσματική θεραπεία, ο covid-19 μπορεί να μην εξαφανιστεί ποτέ. Ακόμα κι αν η πανδημία περιοριστεί σε ένα μέρος του κόσμου, πιθανότατα θα συνεχιστεί σε άλλα μέρη, προκαλώντας λοιμώξεις αλλού. Και ακόμη και αν δεν είναι πλέον άμεση απειλή σε επίπεδο πανδημίας, ο κορονoϊός πιθανότατα θα γίνει ενδημικός – που σημαίνει ότι θα συνεχιστεί με αργή, συνεχή μετάδοση και θα προκαλεί λιγότερα κρούσματα, όπως η εποχική γρίπη.
Η ιστορία των πανδημιών είναι γεμάτη από τέτοια απογοητευτικά παραδείγματα.
Άμα εμφανιστούν, οι νόσοι σπάνια φεύγουν
Είτε βακτηριακά, ιογενή είτε παρασιτικά, σχεδόν κάθε παθογόνο νόσου που έχει επηρεάσει τους ανθρώπους τα τελευταία χιλιάδες χρόνια εξακολουθεί να είναι μαζί μας, επειδή είναι σχεδόν αδύνατο να το εξαλείψουμε πλήρως.
Η μόνη ασθένεια που έχει εξαλειφθεί μέσω εμβολιασμού είναι η ευλογιά. Οι εκστρατείες μαζικού εμβολιασμού από τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας στις δεκαετίες του 1960 και του 1970 ήταν επιτυχημένες, και το 1980, η ευλογιά ανακηρύχθηκε η πρώτη – και ακόμη, η μόνη – ανθρώπινη ασθένεια που εξαφανίστηκε.
Έτσι, οι ιστορίες επιτυχίας όπως η ευλογιά είναι η εξαίρεση, επιβεβαιώνοντας τον κανόνα ότι οι ασθένειες παραμένουν.
Ας πάρουμε για παράδειγμα παθογόνα όπως η ελονοσία. Μεταδίδεται μέσω παρασίτου, είναι σχεδόν τόσο παλιά όσο και η ανθρωπότητα και εξακολουθεί να έχει ένα βαρύ φορτίο ασθένειας σήμερα: Καταγράφηκαν περίπου 228 εκατομμύρια περιπτώσεις ελονοσίας και 405.000 θάνατοι παγκοσμίως το 2018. Από το 1955, παγκόσμια προγράμματα για την εξάλειψή της, με τη βοήθεια του DDT και της χλωροκίνης, έφεραν κάποια επιτυχία αλλά η ασθένεια εξακολουθεί να είναι ενδημική σε πολλές χώρες του νότιου τμήματος της Γης.
Ομοίως, ασθένειες όπως η φυματίωση, η λέπρα και η ιλαρά είναι εδώ και αρκετές χιλιετίες. Και παρά τις προσπάθειες που έχουν γίνει, η άμεση εξάλειψη δεν είναι ακόμη ορατή.
Αν προσθέσουμε σε αυτό το μείγμα σχετικά νεότερα παθογόνα, όπως ο ιός HIV και ο ιός Έμπολα, μαζί με τη γρίπη και τους κορονοϊούς, συμπεριλαμβανομένων των SARS, MERS και SARS-CoV-2 που προκαλεί τον covid-19, και η συνολική επιδημιολογική εικόνα καθίσταται σαφής. Η έρευνα σχετικά με το παγκόσμιο βάρος των ασθενειών διαπιστώνει ότι η ετήσια θνησιμότητα που προκαλείται από μολυσματικές ασθένειες – οι περισσότερες από τις οποίες συμβαίνουν στον αναπτυσσόμενο κόσμο – είναι σχεδόν το ένα τρίτο όλων των θανάτων παγκοσμίως.
Σήμερα, σε μια εποχή παγκόσμιων αεροπορικών ταξιδιών, κλιματικών αλλαγών και οικολογικών διαταραχών, είμαστε συνεχώς εκτεθειμένοι στην απειλή εμφάνισης μολυσματικών ασθενειών ενώ συνεχίζουμε να υποφέρουμε από πολύ παλαιότερες ασθένειες που παραμένουν “ζωντανές”.
Από τη στιγμή που κάποια μολυσματική ασθένεια προστεθεί στα παθογόνα που επηρεάζουν τις ανθρώπινες κοινωνίες, μένει.
Η πανούκλα προκάλεσε παλιές πανδημίες και εξακολουθεί να εμφανίζεται
Ακόμη και λοιμώξεις, για τις οποίες υπάρχουν πλέον αποτελεσματικά εμβόλια και θεραπείες, συνεχίζουν να στερούν ζωές. Ίσως καμία ασθένεια να μην μπορεί να απεικονίσει αυτό το σημείο καλύτερα από την πανούκλα, την πιο θανατηφόρα μολυσματική ασθένεια στην ανθρώπινη ιστορία. Το όνομά της συνεχίζει να είναι συνώνυμο με τον τρόμο ακόμη και σήμερα.
Η πανούκλα προκαλείται από το βακτήριο Yersinia pestis. Υπήρξαν αμέτρητα τοπικά κρούσματα και τουλάχιστον τρεις τεκμηριωμένες πανδημίες πανώλης τα τελευταία 5.000 χρόνια, σκοτώνοντας εκατοντάδες εκατομμύρια ανθρώπους. Η πιο διαβόητη από όλες τις πανδημίες ήταν ο “μαύρος θάνατος” στα μέσα του 14ου αιώνα.
Ωστόσο, ο μαύρος θάνατος δεν ήταν επ’ ουδενί ένα ξέσπασμα. Η πανούκλα επέστρεψε κάθε δεκαετία ή ακόμα πιο συχνά, “χτυπώντας” κάθε φορά ήδη αδύναμες κοινωνίες και πήρε τον φόρο της για τουλάχιστον έξι αιώνες. Ακόμη και πριν από την υγειονομική επανάσταση του 19ου αιώνα, κάθε ξέσπασμα σταδιακά μειωνόταν στο πέρασμα των μηνών και μερικές φορές ετών ως αποτέλεσμα αλλαγών στη θερμοκρασία, την υγρασία και τη διαθεσιμότητα ξενιστών, φορέων και επαρκούς αριθμού ευαίσθητων ατόμων.
Ορισμένες κοινωνίες ανέκαμψαν σχετικά γρήγορα από τις απώλειές τους που προκλήθηκαν από τον μαύρο θάνατο. Άλλες δεν το έκαναν ποτέ. Για παράδειγμα, η μεσαιωνική Αίγυπτος δεν μπορούσε να ανακάμψει πλήρως από τις παρατεταμένες επιπτώσεις της πανδημίας, η οποία κατέστρεψε ιδιαίτερα τον γεωργικό της τομέα. Οι σωρευτικές επιπτώσεις της μείωσης των πληθυσμών έγιναν αδύνατες να αντισταθμιστούν. Προκάλεσε τη σταδιακή παρακμή του Σουλτανάτου των Μαμελούκων και την κατάκτησή του από τους Οθωμανούς σε λιγότερο από δύο αιώνες.
Αυτό το ίδιο βακτήριο πανούκλας παραμένει μαζί μας ακόμα και σήμερα, μια υπενθύμιση της πολύ μεγάλης διάρκειας και ανθεκτικότητας των παθογόνων.
Ας ελπίσουμε ότι δεν θα ισχύσει το ίδιο με τον covid-19. Αλλά έως ότου υπάρξει ένα επιτυχές εμβόλιο, και πιθανότατα ακόμη και μετά, κανείς δεν είναι ασφαλής. Η πολιτική εδώ είναι ζωτικής σημασίας: Όταν τα προγράμματα εμβολιασμού εξασθενούν, οι λοιμώξεις μπορούν να επιστρέψουν. Κοιτάξτε απλώς την ιλαρά και την πολιομυελίτιδα, που ξαναεμφανίζονται μόλις οι προσπάθειες εμβολιασμού χαλαρώσουν.
Λαμβάνοντας υπόψη αυτά τα ιστορικά και σύγχρονα προηγούμενα, η ανθρωπότητα μπορεί να ελπίζει μόνο ότι ο κορονοϊός που προκαλεί τον covid-19, θα αποδειχθεί ότι είναι ένα ανιχνεύσιμο και εξαλειφόμενο παθογόνο. Αλλά η ιστορία των πανδημιών μας διδάσκει να περιμένουμε άλλη εξέλιξη.
news247.gr
