Μετά από διάλειμμα ενός μηνός ξανάρχισαν μικροσεισμικές δονήσεις. Ξανακούμε και ξαναδιαβάζουμε τα ανησυχητικά τουλάχιστον για τη Θήβα αινιγματικά «ήξεις αφήξεις» των σεισμολόγων που επαυξάνονται από την απλουστευτική συνήθως αναμετάδοση των ΜΜΕ και των τοπικών social media
Με αυτή την αφορμή θεώρησα ότι έπρεπε να γράψω μετά 40 και κάτι χρόνια από τους μεγάλους σεισμούς που με επίκεντρο τις Αλκυονίδες έπληξαν και τα Βάγια.
Το ότι δεν σχολίασα το γεγονός ακριβώς στην επέτειο των 40 ετών δεν σημαίνει ότι δεν μπορεί να αποτελέσει αφορμή αναστοχασμού αλλά και για το άνοιγμα μιας συζήτησης σε σοβαρή βάση, σχετικά με το μέλλον τόπου
Ξαναήλθε ολοζώντανη στη μνήμη η φοβερή εκείνη βραδιά, της Τρίτης 24 .2. 1981 ,22:59 μμ όταν μας αιφνιδίασε ένα υπόκωφο και μαζί εκκωφαντικό βουητό διαρκείας. Ήταν σεισμός μεγέθους 6,7 Richter
Έσβησαν τα φώτα στις κολόνες της ΔΕΗ και διακρίναμε μέσα στο σκοτάδι να γέρνουν τα σπίτια σαν να ήθελαν να αγκαλιαστούν σ’ ένα αναπάντεχο ερωτικό σύμπλεγμα.
Δεν είχαμε ζήσει τέτοιες στιγμές, ούτε στις διηγήσεις των γεροντότερων. Δεν είχαμε νιώσει στο πετσί μας τη φρίκη .Ικέτες της κοινής λογικής, αναζητούσαμε εις μάτην εξήγηση.
Πολλοί μπήκαν στα Ι.Χ. για να προστατευθούν εν κινήσει, προκαλώντας μποτιλιάρισμα και άλλοι είχαν καταλάβει τη πλατεία.
Η νεκρική σιγή δευτερολέπτων, μας φάνηκαν αιώνες. Μόλις χαμήλωσε η ένταση της βουής, ακούσαμε φωνές στα σπίτια και βλέπαμε εμβρόντητοι εν μέση οδώ ν’ ανοίγουν τα παράθυρα των ισογείων απ’ όπου πανικόβλητοι βγήκαν στο πεζοδρόμιο με αμφίεση υπνοδωματίου. Ανάλογα άλματα με αμφίβολη κατάληξη επιχειρούσαν ευάριθμοι απελπισμένοι απ’ τα μπαλκόνια .
Σε λίγα λεπτά επικρατούσε στους δρόμους πανζουρλισμός και οχλοβοή. Η πανταχόθεν επαναλαμβανόμενη ιαχή «σεισμός, σεισμός…» μεταδιδόταν από στόμα σε στόμα.
Λίγες ώρες αργότερα, στις 00:30 της Τετάρτης 25 .2.1981 ακολούθησε δεύτερος σεισμός, ο μεγέθους 6,4 Richter
Είχα τη σπάνια εμπειρία να βρεθώ στο «πηδάλιο» της κοινότητας στη δύσκολη μετασεισμική περίοδο και ακολούθως να διαχειριστώ δύσκολες και σύνθετες καταστάσεις.
Τότε ξαναθυμήθηκα μια παροιμία ίσως κινέζικη : «είθε να ζήσεις σε ενδιαφέροντες καιρούς» , που λέγεται συνήθως σαν κατάρα σε κάποιον ….. Να ζήσει δηλαδή σε καιρούς αναταραχής, πολέμων, λιμών, λοιμών, σεισμών, καταποντισμών, σε καιρούς που «γράφουν την Ιστορία».
Συγκάλεσα αμέσως ανοιχτό έκτακτο και επείγον κοινοτικό συμβούλιο ,όπου πρότεινα την συγκρότηση, αντιπροσωπευτικού προεδρείου – το πρώτο βήμα – για να δοθεί ενωτικά και επιτυχώς ο αγώνας για την σωτηρία των Βαγίων . Στο νέο συμβούλιο που έγινε την επομένη, αποφασίσαμε συγκέντρωση της Αθήνας ,όπου προσκλήθηκαν πρώτα οι ετεροδημότες και πρόσωπα από το χώρο της πολιτικής , καθηγητές πολιτικοί μηχανικοί, σεισμολόγοι, χωροτάκτες, συγκοινωνιολόγοι, χωρίς να λείψουν οι κοινωνιολόγοι και ψυχολόγοι. Τα μέτρα που πάρθηκαν τελικά αποτέλεσαν το υπόστρωμα πάνω στο οποίο στηρίχτηκε η ανοικοδόμηση, η ανασυγκρότηση και μπήκαν οι βάσεις της ανάπτυξης.
Μετά το πρώτο σοκ η τοπική κοινωνία αντέδρασε θετικά, προσαρμόστηκε στη νέα κατάσταση και «έχτισε» σιγά-σιγά την καινούργια κοινότητα .
Οι τότε κοινοτικοί σύμβουλοι ( Γιάννης Ζερκούλης, Θανάσης Κόλλιας , Σεραφείμ Σταμέλος , Χαράλαμπος Μουλκιαρώτης , Γιώργος Πλατής , Παναγιώτης Κατρισιώσης , Κώστας Τσέλλος , Σωτήρης Ρεπούσκος , Γιάννης Δριμάκης που είχε αντικαταστήσει τον παραιτηθέντα Γιάννη Μπίθωση) σαν ένα σώμα αφήνοντας οικογένειες και δουλειές μπήκαν στη μάχη δυναμικά ,συντονισμένα ,αποφασιστικά. Μοίρασαν ακριβοδίκαια σκηνές ενώ άλλες έστησαν στην πλατεία και σε ακάλυπτους χώρους. Εικονίζεται επάνω σε φορτηγό ο Θανάσης ο Κόλλιας (Σούκος) που με την χούφτα του έστυβε την πέτρα να μοιράζει σκηνές .
Ο τρίτος ισχυρός σεισμός μεγέθους 6,3 Richter σημειώθηκε την Τετάρτη 4 .3.1981 στις 16:01. Με βρήκε εν πτήσει προς Βρυξέλες για να συμμετάσχω με αντιπροσωπεία της ΚΕΔΚΕ σε διημερίδα με θέμα «τις φυσικές καταστροφές στον Ευρωπαϊκό Χώρο» Σε αυτή τη δύσκολη φάση , η «δρακογενιά» των συμβούλων που προανέφερα – η πρώτη μετα την μεταπολίτευση- με αντικατέστησε πλήρως και επάξια , επειδή τους διακατείχε πυρετώδες όραμα για την ανάπτυξη του τόπου.
Ο σεισμός σχηματικά αποτέλεσε τομή στη συνέχεια, καθώς από τη μια πλευρά χρειάστηκε να ξαναχτιστούν σπίτια, αλλά το «καθοδόν» νέο σχέδιο που θα επέτρεπε το άπλωμα της κοινότητας δεν είχε εγκριθεί. Η λεπτομερής αναφορά μου σαυτό το κολοσσιαίο και διαχρονικό ζήτημα, ξεφεύγει κατά πολύ από τα πλαίσια του παρόντος χωρίς να σημαίνει ότι υπεκφεύγω και το αντίθετο μάλιστα εφόσον μου ζητηθεί.
Τα ερείπια πολύ γρήγορα μεταμορφώθηκαν σε σπίτια Ό,τι παλιό , έγινε καινούργιο και με την προσθήκη νέων άλλαξε η δομή .
Σταδιακά μετά τους πρώτους μήνες αναπτύχθηκε έντονη οικονομική δραστηριότητα, η οικονομία αναζωογονήθηκε, καθώς ξεκίνησε η αποκαλούμενη «ατμομηχανή» της μεταπολεμικής οικονομίας, δηλαδή ο κατασκευαστικός κλάδος.
Απασχολήθηκαν πολλοί εργατοτεχνίτες ντόπιοι και ξένοι, πολλαπλασιάστηκε η απασχόληση και άνοιξαν καινούργια επαγγέλματα, αναπτύχθηκαν νέες δραστηριότητες υποστήριξης της κατασκευαστικής ανασυγκρότησης, στην αγορά «κύλησε» χρήμα, που είχε σαν άμεση συνέπεια την ενίσχυση και διεύρυνση του τομέα των μικρομεσαίων επιχειρήσεων.
Ένας από τους παράγοντες που διευκόλυναν τη λήψη μέτρων για την «ολική επαναφορά» της Κοινότητας και της κοινωνίας, ήταν η ασφυκτική καθημερινή πίεση προς την κυβέρνηση για την υλοποίηση σημαντικών έργων. Τα προγραμματισμένα έργα υποδομής επιταχύνθηκαν και ενισχύθηκαν με καινούργια ,μεταξύ αυτών το Δημοτικό Σχολείο και ο ναός του Αγίου Αθανασίου στο Κασνέσι έργα για τα οποία θα αναφερθώ στο 3ο μέρος . Οι περισσότερες από τις πληγές του σεισμού έκλεισαν, χωρίς να σημαίνει βεβαίως ότι έλειψαν οι παθογένειες και κάποιες άγονες αντιπαραθέσεις .
Γενικώς επιδείχθηκε πνεύμα συμφωνίας σε βασικά ζητήματα με κοινό παρονομαστή την ανάγκη να μπουν οι βάσεις για ένα σχέδιο ανασυγκρότησης του τόπου, της κοινωνίας και της οικονομίας, Οι συζητήσεις ήταν ολονύκτιες , εξαντλητικές και σε αρκετές περιπτώσεις αποτελεσματικές καθώς διασφαλίζονταν η δημοκρατική λειτουργία του βουλευόμενου σώματος γιατί πέρα από την πλειοψηφία, ρόλο στις υποθέσεις του τόπου είχαν και οι μειοψηφίες , έμπρακτα και όχι μόνον στα λόγια.
Επρόκειτο για μια κατάκτηση η οποία συνεχίστηκε επί των ημερών μας πριν σταδιακά το Κοινοτικό Συμβούλιο και εν συνεχεία το Δημοτικό εκφυλιστούν σε χώρο επικύρωσης προειλημμένων αποφάσεων.
Το αρχικό εγχείρημα προσπάθησαν να υπονομεύσουν γνωστές τότε δυνάμεις σε αγαστή «αμφίπλευρη» , «παρά φύση» και σε «συμπωματική συνεργασία», κάτι που είχε καταστροφικό αντίκτυπο , με ορατές δυσμενείς και υποτροπιάζουσες επιπτώσεις ορατές και παραμένουσες μέχρι σήμερα .
Η συζήτηση για το μέλλον του τόπου είναι σήμερα απολύτως αναγκαία, καθώς η κρίση έχει λειτουργήσει «σεισμικά» στην κοινωνία και την οικονομία.
Τώρα όμως η ανασυγκρότηση έχει άλλου είδους δυσκολίες και απαιτεί έναν «συναγερμό» των τοπικών δυνάμεων που ξεπερνάει τα παραταξιακά όρια και την υποβαθμιστική εξάρτηση από τα υπέρτερα δημοτικά «φράγματα».
Ιδού πεδίον δόξης λαμπρόν για πρωτοβουλίες…. Το διάστημα που έχει περάσει παρέχει την απαιτούμενη απόσταση για νηφάλια «αναψηλάφηση» της εποχής, ενώ σε συνθήκες γενικευμένης κρίσης – όπως η σημερινή – η συζήτηση για την πόλη χρειάζεται να γίνει σε υψηλό επίπεδο ευθύνης και συλλογικής προσέγγισης.
Ο εφιάλτης πέρασε χωρίς πίσω του νεκρούς και τραυματίες . Εκτιμώντας σήμερα τον τρόπο που εξελίχθηκε η κατάσταση εκείνη την εποχή, καταλήγουμε στο συμπέρασμα ότι έγιναν μεγάλα πράγματα σε μικρό χρόνο. Όλα αυτά ασφαλώς δεν έγιναν με κάποιο μαγικό ραβδί, αλλά ήταν αποτέλεσμα πλήθους παραγόντων:
Υπήρχε μια Κοινότητα, με μπροστά από την εποχή της επιχειρησιακή επάρκεια και οργάνωση , με ικανό και πειθαρχημένο υπαλληλικό προσωπικό που «έτρεξε» πρωτοβουλίες.
Βρέθηκε ένα Κοινοτικό Συμβούλιο που στάθηκε στο ύψος των περιστάσεων καθιερώνοντας μια κουλτούρα διαλόγου μέσα από την προωθητική σύνθεση των διαφορετικών προσεγγίσεων
Σε απόσταση από τα γεγονότα θα μπορούσαμε να ισχυριστούμε ότι όλα αυτά που έγιναν εκείνη την εποχή αποτέλεσαν ξεχωριστό φαινόμενο για την μεταπολιτευτική τουλάχιστον περίοδο και οδήγησαν στη λήψη μέτρων τόσο για την ανασυγκρότηση της πόλης και της ευρύτερης περιοχής, όσο και για την χάραξη πολιτικής αντιμετώπισης τέτοιων φυσικών φαινομένων, σε εθνικό επίπεδο
Φυσικά υπήρξαν εντάσεις, υπερβολές από όλες τις πλευρές, προσπάθεια εκμετάλλευσης, εκδηλώσεις μικροπολιτικής και πλείστες όσες κομπίνες μέσα σε ένα κλίμα που ευνοούσε την απάτη με την απουσία ουσιαστικών μηχανισμών ελέγχου. Εκείνο όμως που έμεινε ήταν η καινούργια πόλη για την οποία οι πολίτες της έδωσαν κατάθεση ψυχής, δεν την εγκατέλειψαν, ρισκάρισαν ορισμένες φορές και κατάφεραν με τη συμβολή των παραγόντων που προαναφέρθηκαν, να την αλλάξουν ριζικά.
Η δυναμική της αρχικής προσπάθειας συνεχίστηκε για αρκετό καιρό, πολλά σημαντικά πράγματα έγιναν σε δεύτερο χρόνο και κάποια έμειναν στη μέση
Ήταν μια άλλη εποχή, με τους ανθρώπους στο προσκήνιο, πονεμένους, ταλαιπωρημένους, φοβισμένους αλλά και αποφασισμένους όπως αποδείχθηκε να αλλάξουν τη ζωή τους.
Θα θυμίσω τους αριθμούς εκείνης της εποχής που ίσως έχουν ξεχαστεί : Από τα κτίρια που ελέγχθηκαν το 22% κρίθηκαν κατεδαφιστέα ,το 18% με σοβαρές βλάβες , το 28% με ελαφρές βλάβες, το 32% των κτηρίων δεν παρουσίασαν ζημιές.
Ωραιοποιήσεις σε αυτή την ιστορία δεν χρειάζονται και οι υπερβολές καταστρέφουν την ανθρώπινη πλευρά της υπόθεσης.
Η μάχη της σκηνής και του δανείου θα μείνουν στη μνήμη μου ως στοιχεία μιας εποχής που οι κάτοικοι έδωσαν τη δική τους μάχη για να κρατηθούν όρθιοι, που πολλοί κυριεύτηκαν από πανικό, ενώ άλλοι προσπάθησαν να εκμεταλλευτούν την συγκυρία που δημιουργούσε ο προεκλογική ατμόσφαιρα που είχε αρχίσει
Από την άλλη πλευρά η συλλογικότητα και η αλληλεγγύη ήρθαν να απαλύνουν τον ανθρώπινο πόνο, να δώσουν κουράγιο και να ανεβάσουν την ψυχολογία των πολιτών
Η ζωή σε ερείπια δεν διακόπηκε ούτε στιγμή , όλα λειτούργησαν γρήγορα, ακόμη και τα σχολεία στις σκηνές, γιατί ήταν στο « πηδάλιο» ήταν μια κοινοτική αρχή με προτάσεις και διεκδικητική
Οι πολίτες που κατακυριεύτηκαν με τα χειρότερα των συναισθημάτων καθώς αισθάνθηκαν πως ήρθε η συντέλεια του κόσμου, ήταν οι ίδιοι που ξεθάρρεψαν, οργανώθηκαν, έτρεξαν, διεκδίκησαν, ρισκάρισαν, επιχείρησαν και δεν εγκατέλειψαν την προσπάθεια να ξαναζωντανέψουν τα ερείπια και τη ζωή στον τόπο.
Στην παραπάνω εικόνα φαίνεται η ταμπέλα «ΑΓΡΟΤΙΚΗ ΤΡΑΠΕΖΑ της ΕΛΛΑΔΟΣ» (ΑΤΕ) .Το υποκατάστημα της στα Βάγια είχε μεγάλη συμβολή στην ανάπτυξη των Βαγίων και της γύρω περιοχής αφού εξυπηρετούσε 11 γύρω κοινότητες μέχρι τα Χώστια
Η ίδρυσή του ήταν το επόμενο βήμα μετά την παροχή υπηρεσιών Αγροτικής Πίστης που ο τότε διοικητής της (ΑΤΕ) καθηγητής Αδαμάντιος Πεπελάσης αρχικά και δοκιμαστικά υλοποίησε
Στην επίσκεψή μας του τονίσαμε ότι δίκαιη και ισόρροπη ανάπτυξη είναι δυνατή μόνο με προϋπόθεση μια βαθιά, ριζοσπαστική διοικητική μεταρρύθμιση στη χώρα. Μόνο μέσα από την αποκέντρωση της εξουσίας μπορούμε να οδηγήσουμε στην “αποκέντρωση” του κεφαλαίου. Μόνο μέσα από μια οικονομία που επενδύει στα συγκριτικά πλεονεκτήματα της χώρας και της περιφέρειας της , που ενδογενώς αναγεννά την μικρομεσαία επιχειρηματικότητα και την καινοτομία, ώστε η χώρα να προχωρήσει. Αυτό θα συμβεί μόνο όταν οι τοπικές μικροοικονομίες παίξουν ουσιαστικό ρόλο στην ανάπτυξη. Μόνο όταν χτίσουμε την οικονομία από κάτω προς τα πάνω θα μπορέσουμε να στηρίξουμε ένα νέο μοντέλο ανάπτυξης που θα ανοίξει ευκαιρίες στους Έλληνες .
Το υποκατάστημα ΑΤΕ στα Βάγια ήταν το 3ο στη Βοιωτία μετα τα της Λιβαδειάς και της Θήβας ή το 4ο αν προϋπήρχε και στον Ορχομενό, αλλά πάντως πολύ πιο πριν αυτό στον Δήμο Αλιάρτου
Δανειοδότησε συνεταιρισμούς και οικογενειακές επιχειρήσεις για αγορά σύγχρονων γεωργικών μηχανημάτων, που αύξησαν την παραγωγή, μείωσαν το κόστος εργασίας και ελάττωσαν τον ανθρώπινο μόχθο.
Ενθάρρυνε τους κτηνοτρόφους να αφήσουν τη νομαδική κτηνοτροφία ώστε να αναπτύξουν κτηνοτροφικές επιχειρήσεις , ιδρύθηκαν πτηνοτροφικές επιχειρήσεις. Παρείχε στήριξη για τη βελτίωση των συνθηκών εκμετάλλευσης των δραστηριοτήτων περί την ζωική παραγωγή.
Συνέδραμε στην ανακούφιση των αγροτών που έχαναν τη σοδειά τους εξαιτίας των καιρικών συνθηκών ή των νοσογόνων παραγόντων με τη χορήγηση ευνοϊκών καλλιεργητικών δανείων και την αναστολή εξόφλησης χρεών
Περνώντας η ΑΤΕ πολύ αργότερα στην Τράπεζα Πειραιώς σταδιακά , χάθηκαν τα φιλοαγροτικά τραπεζικά χαρακτηριστικά.
Δυστυχώς σε αντίθεση με τότε σήμερα το 2021 όλοι αυτοί που στήριξε τότε η ΑΤΕ είναι «κομμένοι» από το τραπεζικό σύστημα απ’ το οποίο αν είναι αποκλεισμένες τις μικρές και μικρομεσαίες επιχειρήσεις δεν ανακάμπτει η ελληνική οικονομία
Ο αποκλεισμός μεγάλων τμημάτων της οικονομίας και της κοινωνίας από τους πόρους του τραπεζικού συστήματος, αποτελεί οικονομικό αλλά και κοινωνικό πρόβλημα .
Η Ένωση Ελληνικών Τραπεζών δηλώνει ότι το 80% των μικρών επιχειρήσεων απορρίπτεται γιατί δεν καλύπτει τα τραπεζικά κριτήρια , χωρίς να ονομάζει αυτά τα κριτήρια και πώς μπορούν να διορθωθούν ή να βελτιωθούν οι δείκτες ώστε να μην αποκλείονται από το πρόγραμμα χρηματοδότησης του Ταμείου Ανάκαμψης.
Εκτός από τις μικρές και μεσαίες επιχειρήσεις , αποκλείονται ελεύθεροι επαγγελματίες, νέοι που είναι στο ξεκίνημα κάποιας επιχειρηματικής δραστηριότητας, επιχειρηματίες με καινοτόμες ιδέες, νοικοκυριά χωρίς επαρκή περιουσιακά στοιχεία. Σήμερα οι τράπεζες βουλιάζουν στη ρευστότητα αλλά το φαινόμενο του τραπεζικού αποκλεισμού διευρύνεται, παίρνει μάλιστα και νέες μορφές καθώς ολόκληρες περιοχές μένουν χωρίς τραπεζικό υποκατάστημα. Ζούμε λοιπόν μια αντίφαση: από τη μια υπάρχουν άφθονοι πόροι και από την άλλη μεγάλες ανάγκες χρηματοδότησης να μην ικανοποιούνται.
Ένα από τα δύο μεγάλα έργα για την κλίμακα των Βαγίων ήταν η ανακατασκευή στην ίδια θέση του διώροφου πέτρινου Δημοτικού Σχολείου με ζημιές επισκευάσιμες κατά την άποψή μου που ενισχύθηκε από την σύμφωνη γνώμη δύο σήμερα ομότιμων κορυφαίων καθηγητών του ΕΜΠ πολιτικών μηχανικών Μάλιστα ο ένας παρά την ηλικία του απολαμβάνει και διεθνή αναγνώριση .
Δυστυχώς η ομαδική υστερία που επικράτησε ,υποδαυλισμένη από ένα χυδαίο ψηφοθηρικό λαϊκισμό ήταν ο λόγος που κατεδαφίστηκε ένα «στολίδι» (1)
από τον πολιτικό μηχανικό Θεόδωρο Κ. Παπαϊωάννου
