Αρθρο του Κωνσταντίνου Τούτουζα
Η διακαθετηριακή αντιµετώπιση των δοµικών παθήσεων της καρδιάς είναι ένα νέο πεδίο στην καρδιολογία, που παρέχει θεραπευτικές λύσεις σε ασθενείς υψηλού εγχειρητικού κινδύνου. Η ανάγκη προεπεµβατικού προγραµµατισµού της αντιµετώπισης των δοµικών παθήσεων της καρδιάς έχει δηµιουργήσει νέες απαιτήσεις στον χώρο της απεικόνισης, καθώς είναι αναγκαίος ο κατάλληλος προσχεδιασµός και, ιδανικά, η προσοµοίωση της επέµβασης, όπως επίσης και η πρόβλεψη πιθανών περιεπεµβατικών επιπλοκών. Αυτό έχει ως αποτέλεσµα την εξέλιξη µιας νέας γενιάς τεχνολογιών προκειµένου να επιταχυνθεί η προκλινική ανάπτυξη συσκευών και η πληρέστερη εκπαίδευση των γιατρών. Μια καινοτόµος τεχνολογία που εξελίσσεται ταχύτατα σε αυτόν τον τοµέα είναι η τρισδιάστατη απεικόνιση, εκτύπωση και υπολογιστική µοντελοποίηση, η οποία έχει οδηγήσει σε εντυπωσιακή µείωση της καµπύλης εκµάθησης στις διακαθετηριακές παρεµβάσεις καρδιάς.
Σήµερα η πιο ευρέως χρησιµοποιούµενη µέθοδος τρισδιάστατης απεικόνισης είναι η ηλεκτροκαρδιογραφικά καθοδηγούµενη αξονική τοµογραφία καρδιάς, λόγω της ταχείας λήψης και άριστης ανάλυσης των εικόνων, καθώς και της εξαιρετικής ικανότητας για τον χαρακτηρισµό των ιστών. Η µαγνητική τοµογραφία καρδιάς, αν και ακριβότερη και πιο χρονοβόρος εξέταση, έχει επίσης χρησιµοποιηθεί σε πολλά µοντέλα τρισδιάστατης απεικόνισης λόγω της απουσίας ακτινοβολίας. Τέλος, το υπερηχοκαρδιογράφηµα, λόγω της ευρείας διαθεσιµότητας, αλλά και της ευκολίας στη χρήση του, είναι ένα εργαλείο που έχει εφαρµοστεί σε πολλές µελέτες τρισδιάστατης απεικόνισης της καρδιάς.
Η εφαρµογή της τρισδιάστατης απεικόνισης φαίνεται να προσφέρει πολύτιµες πληροφορίες για τη διενέργεια της πλέον διαδεδοµένης διακαθετηριακής επέµβασης αντικατάστασης της αορτικής βαλβίδας, καθώς µπορεί να προσφέρει πολύτιµες πληροφορίες για τον υπολογισµό του µεγέθους της προσθετικής βαλβίδας και την εκτίµηση των πιθανών κινδύνων και επιπλοκών. Συγκεκριµένα, απεικονίζει µε τρισδιάστατο τρόπο και περιγράφει µε ακρίβεια τη γεωµετρία και τη σύσταση των ιστών της βαλβίδας και της ανιούσας αορτής, ενώ ταυτόχρονα µας δείχνει τη γεωµετρία της έκφυσης των στεφανιαίων αγγείων, καθώς και την κατάσταση των περιφερικών αγγείων των κάτω άκρων, από όπου πραγµατοποιείται η πρόσβαση. Μπορούν έτσι να αποφευχθούν περιεπεµβατικές επιπλοκές, όπως η απόφραξη της έκφυσης των στεφανιαίων αγγείων ή και η εµφάνιση παραβαλβιδικής ανεπάρκειας, όπως επίσης και επιπλοκές που σχετίζονται µε το σηµείο πρόσβασης.
Ωστόσο, το µέλλον στην αντιµετώπιση των δοµικών παθήσεων καρδιάς φαίνεται να βρίσκεται στη διακαθετηριακή επιδιόρθωση της µιτροειδούς βαλβίδας, κι αυτό γίνεται εµφανές από την ταχεία εξέλιξη των σύµπλοκων διακαθετηριακών επεµβάσεων για την επιδιόρθωση αυτής. Οι νέες αυτές µέθοδοι έχουν πυροδοτήσει πολλαπλές εξελίξεις στην τρισδιάστατη απεικόνιση της µιτροειδικής συσκευής. Μάλιστα, η τρισδιάστατη εκτύπωση της βαλβίδας αυτής είχε ήδη ως αποτέλεσµα την ταχεία δοκιµή και εκπαίδευση των καρδιολόγων στη συσκευή Mitraclip. Επιπλέον, αυτό έδωσε χρήσιµες πληροφορίες στον τοµέα της διακαθετηριακής αντικατάστασης της µιτροειδούς βαλβίδας για το αν η πρόθεση θα µπορούσε δυνητικά να αποφράξει τον χώρο εξόδου του αίµατος από την αριστερή κοιλία της καρδιάς.
Μια άλλη διακαθετηριακή επέµβαση που δίνει τη δυνατότητα σε ασθενείς υψηλού αιµορραγικού κινδύνου να αποφύγουν τη λήψη αντιπηκτικών φαρµάκων είναι η σύγκλειση του ωτίου του αριστερού κόλπου, ενός χώρου εντός της καρδιάς όπου ανευρίσκεται το 80% των ενδοκοιλοτικών θρόµβων σε ασθενείς µε κολπική µαρµαρυγή. Αν και οι συσκευές αυτές ελέγχθηκαν και εφαρµόστηκαν σε µελέτες χωρίς τη βοήθεια της τρισδιάστατης απεικόνισης, η ευρεία χρήση τους δηµιούργησε την ανάγκη να χρησιµοποιηθεί η τρισδιάστατη εκτύπωση στην εκπαίδευση των κέντρων εµφύτευσης των συσκευών αυτών. Επιπρόσθετα, η τεχνολογία αυτή έδωσε τη δυνατότητα βελτιστοποίησης του προεπεµβατικού προγραµµατισµού, ώστε να γίνει καλύτερη εκτίµηση του µεγέθους της συσκευής, αλλά και η επιλογή της καταλληλότερης συσκευής βάσει της ανατοµίας του ωτίου του ασθενούς.
Περαιτέρω, αν και παλαιότερα ήταν υποεκτιµηµένη η αξία της τριγλώχινας βαλβίδας της δεξιάς κοιλίας, πλέον έχει αποδειχθεί ότι η λειτουργικότητά της κρίνει τόσο την ποιότητα ζωής όσο και την πρόγνωση των ασθενών. Ως εκ τούτου, έχει τεθεί στο επίκεντρο του ενδιαφέροντος η διακαθετηριακή επιδιόρθωση ή και αντικατάσταση και αυτής της βαλβίδας. Στις διαταραχές της τριγλώχινας βαλβίδας περιλαµβάνονται και πολλές συγγενείς δοµικές ανωµαλίες της καρδιάς, µε αποτέλεσµα τη µεγάλη ποικιλοµορφία στην ανατοµία και την κατ’ επέκταση ανεπάρκεια των παραδοσιακών τεχνικών απεικόνισης για την πλήρη εκτίµηση της σύµπλοκης ανατοµίας της. Μελέτες τρισδιάστατης απεικόνισης της γεωµετρίας της δεξιάς κοιλίας, αλλά και των γλωχίνων της τριγλώχινας βαλβίδας µέσω διοισοφάγειου υπερηχογραφήµατος, καθώς και της τρισδιάστατης εκτύπωσης της τριγλωχινικής συσκευής, έχουν οδηγήσει στον καλύτερο σχεδιασµό τόσο της χειρουργικής όσο και της διακαθετηριακής αντιµετώπισης των παθήσεών της.
Τέλος, η τρισδιάστατη απεικόνιση και εκτύπωση των δοµών της καρδιάς φαίνεται να βοηθά και τον ίδιο τον ασθενή στη λήψη των αποφάσεων. Η οπτικοποίηση της ανατοµίας της καρδιάς του, η καλύτερη κατανόηση της πάθησής του και η πληρέστερη παρουσίαση των επιλογών για τη θεραπεία του καθιστούν τον ασθενή συµµέτοχο στις αποφάσεις που αφορούν την υγεία του.
Συµπερασµατικά, στην αντιµετώπιση των δοµικών παθήσεων της καρδιάς είναι πλέον αδιαµφισβήτητος ο ρόλος της τρισδιάστατης εκτύπωσης και της υπολογιστικής µοντελοποίησης των παθήσεων της καρδιάς µε τη βοήθεια της τεχνολογίας, καθώς και η ταχύτερη εκµάθηση µε τη βοήθεια της τεχνητής νοηµοσύνης. Η πρώιµη εφαρµογή αυτών των µεθόδων δίνει τη δυνατότητα στον ιατρικό κόσµο να µειώσει σηµαντικά την καµπύλη εκµάθησης και να εξοικειωθεί ταχύτερα µε τις νέες ιατρικές τεχνολογικές συσκευές.
Ωστόσο στο µέλλον η χρήση αυτής της τεχνολογίας θα απαιτήσει τον καλύτερο συνδυασµό της κλινικής γνώσης και της παθοφυσιολογίας του καρδιαγγειακού συστήµατος µε την τεχνολογική γνώση των βιοµηχανολόγων, καθώς και τη γνώση ανάπτυξης λογισµικών υπολογιστικών συστηµάτων. Ίσως κάπως έτσι, η εποχή της συσσώρευσης της γνώσης και της εµπειρίας περάσει από το πρόσωπο ενός γιατρού σε ένα σύνολο προηγµένων υπολογιστικών συστηµάτων τεχνητής νοηµοσύνης.
* Ο κ. Κωνσταντίνος Τούτουζας είναι Καθηγητής Καρδιολογίας ΕΚΠΑ, Α’ Πανεπιστηµιακή Καρδιολογική Κλινική, Υπεύθυνος Μονάδας Βαλβιδοπαθειών και Δοµικών Καρδιοπαθειών, Καρδιογκολογίας
