Τους ονομάζουμε Αναργύρους γιατί όλοι είχαν την ιατρική επιστήμη ως μέσον θεραπείας και θαυμάτων
Οι Άγιοι Ανάργυροι ήταν γιατροί και σύμφωνα με την παράδοση, παρείχαν αφιλοκερδώς και αναργύρως (δωρεάν) τις υπηρεσίες τους προς τους πάσχοντες. Κατά τη διάρκεια της Θείας Λειτουργίας μνημονεύονται «οι άγιοι και θαυματουργοί Ανάργυροι Κοσμάς και Δαμιανός, Κύρος και Ιωάννης, Παντελεήμων και Ερμόλαος, Σαμψών και Διομήδης και πάντες οι Άγιοι Ανάργυροι».
Ο Γερμανός φιλόλογος και θρησκειολόγος Λούντβιχ Ντόιμπνερ (1877-1946) υποστηρίζει ότι οι εκχριστιανισθέντες Έλληνες απέδωσαν τις πεποιθήσεις και τις θεραπευτικές ιδιότητες των Διόσκουρων στους Αγίους Αναργύρους, η λατρεία των οποίων πέρασε από το Βυζάντιο στη Δύση.
Οι πιο γνωστοί Ανάργυροι:
Κοσμάς και Δαμιανός, οι Ανάργυροι
Δύο αδέλφια ιατροί από την Ασία. Συνεορτάζονται την 1η Νοεμβρίου.
Κοσμάς και Δαμιανός, Ανάργυροι εκ Ρώμης.
Τα δύο αδέλφια κατόρθωσαν να προσηλυτίσουν στον Χριστιανισμό τον Ρωμαίο αυτοκράτορα Καρίνο (282-285). Προκάλεσαν, όμως, τον φθόνο του δασκάλου τους στην ιατρική και με δόλο οδηγήθηκαν από αυτόν σ’ ένα λόφο κοντά στη Ρώμη, δήθεν για τη συλλογή ιαματικών βοτάνων, και εκεί λιθοβολήθηκαν μέχρι θανάτου. Η μνήμη τους εορτάζεται την 1η Ιουλίου.
Κοσμάς, Δαμιανός, Άνθιμος, Ευπρέπιος και Λεόντιος, Ανάργυροι οι εξ Αραβίας.
Τα πέντε αδέλφια αποκεφαλίστηκαν μετά από φρικτά βασανιστήρια, στα οποία υποβλήθηκαν από τον έπαρχο των Αιγών Λυσία επί Ρωμαίου αυτοκράτορα Διοκλητιανού (284-305). Η μνήμη του εορτάζεται στις 17 Οκτωβρίου.
Κύρος και Ιωάννης, Ανάργυροι Μάρτυρες
Ο Κύρος καταγόταν από την Αλεξάνδρεια και ο Ιωάννης από την Έδεσσα της Μεσοποταμίας. Ασκήτευσαν και οι δυο σε μοναστήρι του Αραβικού Κόλπου και μαρτύρησαν με αποκεφαλισμό μαζί με την Αθανασία και τις τρεις κόρες της Θεοδότη, Θεοκτίστη και Ευδοξία, επί Διοκλητιανού (284-305). Συνεορτάζονται στις 31 Ιανουαρίου.
Παντελεήμων μεγαλομάρτυρας ο ιαματικός
Καταγόταν από τη Νικομήδεια και θεράπευε τους ασθενείς χωρίς αμοιβή, γι’ αυτό κατατάσσεται στη χορεία των Αναργύρων. Μαρτύρησε με αποκεφαλισμό επί συναυτοκράτορος Μαξιμιανού (286-305). Η μνήμη του εορτάζεται στις 27 Ιουλίου.
Ερμόλαος ο Ανάργυρος
Ιατρός και ιερέας από τη Νικομήδεια της Μικράς Ασίας, η μνήμη του οποίου εορτάζεται στις 26 Ιουλίου.
Διομήδης ο Μάρτυρας
Ιατρός από την Ταρσό της Κιλικίας, που αποκεφαλίστηκε με διαταγή του Διοκλητιανού (284-305). Η μνήμη του εορτάζεται στις 16 Αυγούστου.
Όσιος Σαμψών ο ξενοδόχος
Γιατρός από τη Ρώμη, που έζησε την εποχή του αυτοκράτορα του Βυζαντίου Ιουστινιανού. Διέθεσε όλη την περιουσία του και έθεσε την επιστήμη του στην υπηρεσία των φτωχών και των πασχόντων. Η μνήμη του τιμάται στις 27 Ιουνίου.
