Στην κοιλάδα των Τεμπών, στα νότια του βουνού Κορακόπετρα, σε υψόμετρο 590 μέτρων, στις εκβολές του Πηνειού, βρίσκεται η Γυρτώνη ή αλλιώς «ο παράδεισος των Λευκών Πελαργών», όπως την αποκαλούν οι κάτοικοι του Κάμπου.
Τόσο αγαπούν το χωριό οι Λευκοί Πελαργοί, που φέτος έφτασαν τους 200 την ώρα που οι κάτοικοι δεν ξεπερνούν τους 30.
Το πρωτότυπο και όμορφο αυτό θέαμα προσπαθούν να αναδείξουν οι κάτοικοι της Γυρτώνης μέσα από πολιτιστικές δράσεις, οι οποίες θα αποκαλύψουν στους επισκέπτες ένα παραμυθένιο σκηνικό που εκτός από τους πελαργούς περιλαμβάνει και αξιόλογα δείγματα αρχιτεκτονικής.
Η Γυρτώνη απέχει περίπου 17 χλμ. Β-ΒΑ από τη Λάρισα. Η ονομασία της οφείλεται στην αρχαία Γυρτώνη, στην οποία αναφέρεται ο Ομηρος.
«Οικισμός 30 κατοίκων με πάνω από 30 φωλιές πελαργών είναι μοναδικό στην Ελλάδα και πάρα πολύ σπάνιο, αν όχι μοναδικό, σε όλη την Ευρώπη. Τη φετινή αναπαραγωγική περίοδο έχουν καταγραφεί 32 ενεργές φωλιές», περιγράφει μιλώντας στην «Κ» η περιβαλλοντολόγος Ελένη Μακρυγιάννη, η οποία βοηθά τους κατοίκους στην προσπάθειά τους να αναδείξουν την μοναδικότητα του τόπου τους.
«Είναι και άλλα χωριά που ζουν πελαργοί αλλά η Γυρτώνη είναι η πρωτεύουσά τους», λέει στην «Κ» ο Λαρισαίος Φώτης Νατσιούλης, ερασιτέχνης φωτογράφος, ο οποίος παρακολουθεί τον πληθυσμό αυτών των πουλιών εδώ και πολλά χρόνια.
«Ξεκίνησα να φωτογραφίζω τους πελαργούς το 2008. Είναι πολύ εντυπωσιακά πουλιά. Τότε, η Γυρτώνη είχε 9 φωλιές, με τις 5 από αυτές να βρίσκονται πάνω στο Κονάκι. Ο αριθμός τους έκτοτε άρχισε σταθερά να ανεβαίνει. Σήμερα, από τις 32 φωλιές οι εννιά είναι στο Κονάκι και όλες οι άλλες είναι σε στύλους της ΔΕΗ».
Το συγκρότημα του Κονακίου έχει χαρακτηριστεί ιστορικό διατηρητέο μνημείο καθώς αποτελεί αντιπροσωπευτικό δείγμα αγροτικής εγκατάστασης (τσιφλικιού) κατά το δεύτερο μισό του περασμένου αιώνα. Είναι άμεσα συνδεδεμένο με τους αγώνες του αγροτικού κινήματος της Θεσσαλίας των αρχών του αιώνα και γι’ αυτό αποτελεί σημείο αναφοράς για τους κατοίκους της περιοχής. Θεωρείται σημαντικό κτίσμα για τη μελέτη της αρχιτεκτονικής εξέλιξης στην περιοχή της Θεσσαλίας. Το Κονάκι είναι το πιο αγαπημένο σημείο των πελαργών για τη δημιουργία των φωλιών τους στη Γυρτώνη.
Ο παράδεισος των Λευκών Πελαργών
Ο Λευκός Πελαργός, ένα εμβληματικό είδος πουλιού της ελληνικής υπαίθρου, είναι άρρηκτα συνδεδεμένος με τον άνθρωπο, τα υγρά λιβάδια, τα βοσκοτόπια και τις αγροτικές περιοχές. Σύμφωνα με την κ. Μακρυγιάννη, οι πληθυσμοί του είδους παρουσιάζουν αύξηση τα τελευταία χρόνια στη χώρα μας.
«Το 2023 καταγράφηκαν 23 φωλιές στη Γυρτώνη, ενώ το περυσινό καλοκαίρι 28. Φέτος έφτασαν τις 32. Κάτι επίσης μοναδικό είναι ότι οι περισσότερες βρίσκονται σε κτίσματα (αποθήκες, τοίχους, στο Κονάκι) ή σε στύλους χωρίς καλάθι, την ώρα που η συντριπτική πλειονότητα των πελαργών στην Ελλάδα αναπαράγεται σε τεχνητές φωλιές (πλαστικά καλάθια) σε στύλους μεταφοράς ρεύματος» λέει η κ. Μακρυγιάννη, προσθέτοντας πως «ήδη τα πρώτα κεφαλάκια των νεοσσών άρχισαν να φαίνονται και σε λίγες εβδομάδες πάνω από το χωριό θα πετάνε περίπου 200 πελαργοί».
Οπως λέει στην «Κ» η κ. Μακρύγιαννη, «είναι σαφές πως οι πελαργοί βρίσκουν ασφάλεια και άφθονη τροφή στη Γυρτώνη και τη γύρω περιοχή. Ο βασικός λόγος είναι ότι το χωριό βρίσκεται στις εκβολές του Πηνειού ποταμού, ενώ γειτνιάζει και με πολλούς τεχνητούς ταμιευτήρες και μικρά αρδευτικά έργα. Στους υδροβιότοπους που έχουν δημιουργηθεί ζουν βατράχια, ψάρια, φίδια, όλα τους αγαπημένη τροφή των πελαργών, όπως και οι ακρίδες και τα έντομα που ζουν σε καλλιεργήσιμες εκτάσεις της περιοχής.
Το δέσιμο των κατοίκων με τους πελαργούς
Ο Κώστας Βοϊβόδας, γεωργός στο χωριό και πρόεδρος του Εκπολιτιστικού Συλλόγου Γυρτώνης, περιγράφει ένα αρραγές και πολυετές δέσιμο των κατοίκων με τους πελαργούς.
«Η παρουσία τους έχει μπει μέσα στη ψυχολογία μας ως κάτι ιδιαίτερο. Κάνουν το χωριό μας να ξεχωρίζει. Τους θυμάμαι και εγώ από μικρό παιδί. Πρωτομαγιά, Πάσχα, τα καλοκαίρια, όποτε ερχόμασταν στο χωριό, η μητέρα μου μού τους επιδείκνυε με χαρά και καμάρι».
Ο κ. Βοϊβόδας γεννήθηκε και μεγάλωσε στην Αθήνα, όμως η επιθυμία του ήταν να γίνει γεωργός. Ο ίδιος έμεινε στο χωριό από το 1991 μέχρι το 2023, καλλιεργώντας σιτάρι, βαμβάκι, καλαμπόκι και αρωματικά φυτά στις εκτάσεις που ανήκουν στην οικογένειά του, η οποία έχει τις ρίζες της στη Γυρτώνη.
«Στην είσοδο του χωριού μένει μια κυρία με κηπάκο, η οποία έχει χάρισμα με τα πουλιά. Μόλις κάποιος πελαργός πληγώνεται, τον μεταφέρουμε στον κήπο αυτής της κυρίας. Τους δίνει σαρδελίτσες για να τρώνε» περιγράφει ο κ. Βοϊβόδας.
«Μετά τον Daniel πλημμύρισε ολοσχερώς το σπίτι μου και αναγκάστηκα να μετακομίσω στη Λάρισα», αφηγείται ο κ. Βοϊβόδας, ο οποίος συνεχίζει να καλλιεργεί τα χωράφια της οικογένειας.
Η ξαδέλφη του κ. Βοϊβόδα, Αννί Παπαγεωργίου, είναι γραμματέας του συλλόγου. «Βρέθηκα τυχαία στο χωριό.Είμαι Γαλλίδα και ο άντρας μου έχει καταγωγή από τη Λάρισα και τη Γυρτώνη. Ηρθαμε να μείνουμε στο χωριό όταν συνταξιοδοτηθήκαμε.
»Μου αρέσουν τα παλιά πέτρινα κτίρια, κι ας εγκαταλείπονται. Εχει λίγη μοναξιά στο χωριό αλλά είμαστε κοντά στη Λάρισα και στη Θεσσαλονίκη. Το χωριό βρίσκεται σε καλό σημείο. Φέτος έχω στην αυλή μου δύο φωλιές και χαίρομαι πολύ για αυτό. Κάθε πρωί οι νεοσσοί βόσκουν μπροστά στο παράθυρό μου».
Ο Daniel και η υπογειοποίηση των καλωδίων της ΔΕΗ
Πέρυσι, ο πληθυσμός των πελαργών στη Γυρτώνη δέχθηκε σημαντικό πλήγμα που αναστάτωσε πολύ τους κατοίκους.
Μία από τις καταστροφές που προκάλεσε ο Daniel στην περιοχή ήταν και το «ξήλωμα» μιας γραμμής ρεύματος στο φράγμα της Γυρτώνης, με αποτέλεσμα να μην κλείνει η πόρτα.
Πέρυσι, ξεκίνησε η αποκατάσταση του εναέριου καλωδίου μεσαίας τάσης από τον ΔΕΔΔΗΕ ενώ 30 πελαργοί που μπλέχτηκαν στα καλώδια, έπαθαν ηλεκτροπληξία και έχασαν τη ζωή τους.
Οι κάτοικοι προσπάθησαν να σώσουν τέσσερις βαριά τραυματισμένους πελαργούς πηγαίνοντάς τους στην οργάνωση «Δράση» στη Θεσσαλονίκη. Οι δύο σώθηκαν, οι άλλοι δύο υπέκυψαν.
«Ηταν πολύ άσχημη η κατάσταση και οι κάτοικοι περάσαμε μεγάλη στεναχώρια. Παρακαλέσαμε τη ΔΕΗ στη Λάρισα να μας βοηθήσει με αυτό το θέμα. Μας απάντησαν πως δεν μπορούν να κάνουν κάτι και πως το ίδιο φαινόμενο παρατηρείται και στην Κάρλα. Τελικά έγινε παρέμβαση από την Αθήνα. Αρχικά, μόνωσαν το εναέριο καλώδιο, ενώ αυτή τη στιγμή κάνουν έργα για να υπογειοποιήσουν τα καλώδια στο χωριό μας» περιγράφει ο κ. Βοϊβόδας.
Φέτος οι κάτοικοι ετοιμάζονται να γιορτάσουν τη δημιουργία πολλών νέων οικογενειών.
Την Τετάρτη 11 Ιουνίου, με αφετηρία το παλιό Δημοτικό Σχολείο Γυρτώνης, ο Δήμος Τεμπών και ο Εκπολιτιστικός Σύλλογος του χωριού διοργανώνουν μια μικρή γιορτή, ένα Φεστιβάλ Πελαργών.
kathimerini.gr
