Η επίσημη παρουσίαση του νέου κόμματος έγινε στις 3 Σεπτεμβρίου 1974 στο ξενοδοχείο «Κινγκ Πάλας» της Αθήνας, παρουσία 150 ατόμων, που αποτέλεσαν τον ιδρυτικό του πυρήνα.
Ήταν 3 Σεπτεμβρίου 1974, όταν ο Ανδρέας Παπανδρέου, ίδρυσε το Πανελλήνιο Σοσιαλιστικό Κίνημα, το ΠΑΣΟΚ, που έμελλε να βάλει την σφραγίδα του, στην πολιτική και κοινωνική σκηνή της χώρας μας.
Η πτώση της Χούντας στις 24 Ιουλίου 1974, βρήκε τον Ανδρέα Παπανδρέου, 55 χρονών τότε, εξόριστο στον Καναδά. Ο ίδιος δεν έσπευσε να έλθει αμέσως στην Αθήνα, όπως θα περίμενε κανείς, αλλά παρέτεινε την παραμονή του στο εξωτερικό με προτροπή των πολιτικών του φίλων, καθώς υπήρχαν φόβοι για τη ζωή του στο ρευστό πολιτικό τοπίο των πρώτων ημερών της μεταπολίτευσης, την οποία είχε χαρακτηρίσει απλά «αλλαγή φρουράς του ΝΑΤΟ στην Ελλάδα».
Τις πρώτες μέρες του Αυγούστου, ο Ανδρέας πήρε την απόφαση, να έρθει στην χώρα μας, όχι για την Ένωση Κέντρου, αλλά για την ίδρυση ένος νέου κομματικού φορέα, με ριζοσπαστικό προσανατολισμό και με άρωμα σοσιαλισμού
ΤΟ ΠΑΚ
Στο Βίντερτουρ της Ελβετίας, στις 6 Αυγούστου συγκάλεσε για πρώτη και τελευταία φορά το εθνικό συμβούλιο του Πανελληνίου Απελευθερωτικού Κινήματος (ΠΑΚ), μιας αντιστασιακής οργάνωσης, που είχε ιδρύσει κατά τη διάρκεια της δικτατορίας και διακήρυττε όχι μόνο την πτώση της χούντας, αλλά και την αποδέσμευση της χώρας από την ξένη εξάρτηση» και «την πραγματοποίηση ριζικών αλλαγών, με τελικό στόχο το σοσιαλιστικό μετασχηματισμό της ελληνικής κοινωνίας.
Η συνδιάσκεψη αποφάσισε τη διάλυση του ΠΑΚ και τη μετεξέλιξή του σε ένα σοσιαλιστικό κόμμα, που να βασίζεται στις διακηρυγμένες αρχές του Πανελληνίου Απελευθερωτικού Κινήματος.
Η μεγάλη επιστροφή
Ο Ανδρέας Παπανδρέου επέστρεψε στην Ελλάδα το βράδυ της 16ης Αυγούστου και έτυχε αποθεωτικής υποδοχής από πολιτικούς του φίλους και χιλιάδες λαού στο αεροδρόμιο του Ελληνικού και κατά μήκος της διαδρομής προς το Καστρί. Το σύνθημα που δονούσε την ατμόσφαιρα ήταν «ΝΑΤΟ, ΣΙΑ, προδοσία!». Μαζί του από το αεροπλάνο βγήκαν η σύζυγός του Μαργαρίτα, ο γιος του Γιώργος, ο Κίμων Κουλούρης, η Αγγέλα Κοκκόλα και ο Μιχάλης Ζιάγκας.
Παραμονή της διακύρηξης
H τελική επεξεργασία της διακύρηξης έγινε το μεσημέρι της 2ας Σεπτεμβρίου 1974 στην τραπεζαρία του σπιτιού του Ανδρέα Παπανδρέου στο Καστρί. Ο Παπανδρέου είχε αναθέσει την επιμέλεια στον Γιάννη Ζαφειρόπουλο, στον καθηγητή Κλασικής Φιλολογίας του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων Μανώλη Παπαθωμόπουλο και στον Δαμιανό Βασιλειάδη, όλοι ηγετικά στελέχη του ΠΑΚ.
Πώς κατέληξαν στο όνομα
Οι εισηγήσεις ήταν πολλές για το όνομα. Κάποιοι έκαναν λόγο για Ελληνικό Σοσιαλιστικό Κόμμα και άλλοι πρότειναν Εργατικό Κόμμα. Ορισμένοι υποστήριξαν την πρόταση Πανελλήνιο Σοσιαλιστικό Κίνημα για την Αναγέννηση της Ελλάδας (ΠΑΣΟΚΑΕ). Αλλά υπήρξαν αντιρρήσεις καθώς κάποια στελέχη εξέφρασαν την άποψη ότι η λέξη Αναγέννηση παραπέμπει στη χούντα. Ο Γιώργος Κατσιφάρας πιστεύει ότι η ονομασία είχε προαποφασιστεί. Από Πανελλήνιο Απελευθερωτικό Κίνημα (ΠΑΚ) θα γινόταν Πανελλήνιο Σοσιαλιστικό Κίνημα.
Ιδεολογικές ζυμώσεις
Στην Επιτροπή που δημιουργήθηκε από τα στελέχη του ΠΑΚ εξωτερικού και εσωτερικού άνοιξε μεγάλη συζήτηση αν το ΠαΣοΚ είναι σοσιαλιστικό δημοκρατικό κίνημα ή δημοκρατικό σοσιαλιστικό κίνημα. Ο Παπανδρέου είχε βάλει ορισμένους δικούς του να υποστηρίξουν με σθεναρό τρόπο ότι τυχόν αντιπαράθεση των όρων θα δημιουργούσε την εντύπωση ότι πρόκειται για σοσιαλδημοκρατικό κόμμα και αυτό δεν το ήθελε. Ο Κώστας Σημίτης επέμενε ότι πρέπει να προηγηθεί το επίθετο «δημοκρατικό» του «σοσιαλιστικού». Ο Αντώνης Λιβάνης πρότεινε ο όρος «σοσιαλιστικό» να αντικατασταθεί με τον όρο «δημοκρατικό». Τελικά ετέθη σε ιδιότυπη ψηφοφορία το θέμα και η πλειοψηφία αποφάσισε υπέρ της άποψης του Παπανδρέου.
Η συνάντηση στην Σόνια
Η «Σόνια», είναι ένα το παλιό ζαχαροπλαστείο στη λεωφόρο Αλεξάνδρας. Εκεί συγκεντρώνονταν κάποια μέλη του ΠΑΚ και τις παραμονές της ίδρυσης είχε μετατραπεί σε ένα άτυπο γραφείο του νέου κόμματος. Το βράδυ της 2ης Σεπτεμβρίου, βρέθηκαν στην Σόνια. Kώστας Λαλιώτης, ο Γιάννης Τζώρτζης, ο Οδυσσέας . Λαμπρόπουλος, ο Στέφανος Μανίκας, η Μένη Μαλλιώρη, ο Nίκος Παπασμπίρης, η Χριστίνα Κούρτη, η Κατερίνα Φιλίππου, η Μαρία Οικονομοπούλου, ο Μηνάς Σταυρακάκης, ο Τάσος Λαμπρόπουλος, ο Μιχάλης Τσιγκρής, ο Θανάσης Αλεξόπουλος και ο Θόδωρος Χριστοδουλιάς.
Τα ξημερώματα, προστέθηκαν και μεγαλύτερα στελέχη του ΠΑΚ, όπως ο Αντώνης Λιβάνης, ο Γιάννης Χαραλαμπόπουλος, ο Τάκης Τουλούπας.
Η παρουσίαση
Η επίσημη παρουσίαση του νέου κόμματος έγινε στις 3 Σεπτεμβρίου 1974 στο ξενοδοχείο «Κινγκ Πάλας» της Αθήνας, παρουσία 150 ατόμων, που αποτέλεσαν τον ιδρυτικό του πυρήνα. Ο Ανδρέας Παπανδρέου εμφανίστηκε καθυστερημένος στην αίθουσα της εκδήλωσης, φορώντας άσπρο πουκάμισο και φαρδιά δερμάτινη ζώνη. Διάβασε ολόκληρη τη «διακήρυξη αρχών» και στη συνέχεια τη μοίρασε στους δημοσιογράφους, τυπωμένη σ’ ένα μικρό πράσινο βιβλιαράκι.
Το κεντρικό σύνθημα που αναφέρεται στη διακήρυξη και καθορίζει τις αρχές του νέου κόμματος, ήταν το τετράπτυχο «Εθνική Ανεξαρτησία – Λαϊκή Κυριαρχία – Κοινωνική Απελευθέρωση – Δημοκρατία». Όπως τόνισε ο Ανδρέας Παπανδρέου, ο «βασικός κυριαρχικός στόχος του κινήματος είναι η δημιουργία μιας πολιτείας απαλλαγμένης από ξένο έλεγχο ή επεμβάσεις, πολιτείας απαλλαγμένης από έλεγχο ή επιρροή της οικονομικής ολιγαρχίας.
Το Π.Σ.Κ, όπως το έγραφαν τις πρώτες μέρες οι εφημερίδες, ήταν γεγονός. Το αρκτικόλεξο ΠΑΣΟΚ, που θα επικρατήσει τελικά, θα το επιβάλλει μέσα από τις σελίδες του «Βήματος» ο πολιτικός συντάκτης Σταύρος Ψυχάρης.
Εκδηλώσεις
Όπως κάθε χρόνο, έτσι και φέτος, το ΠΑΣΟΚ τιμά αυτή την μέρα. Ο Νίκος Ανδρουλάκης θα κλείσει με ομιλία του το βράδυ του Σαββάτου 3 Σεπτεμβρίου, στο αίθριο του Ζαππείου, τις διήμερες εκδηλώσεις που οργανώνει το ΠΑΣΟΚ-Κίνημα Αλλαγής για τον εορτασμό της επετείου ίδρυσης του κόμματος της Χαριλάου Τρικούπη.
Πρωταγωνιστές στη γιορτή συμπλήρωσης των 48 ετών από την Ιδρυτική Διακήρυξη του ΠΑΣΟΚ θα είναι οι νέοι και οι κοινωνικοί προβληματισμοί τους.
Στο αίθριο του Ζαππείου θα φιλοξενηθεί έκθεση φωτογραφικών ντοκουμέντων αφιερωμένη στον ιστορικό ιδρυτή του ΠΑΣΟΚ και πρωθυπουργό Ανδρέα Παπανδρέου, τους σταθμούς στην άρρηκτα συνδεδεμένη ιστορία του Κινήματος και της χώρας, καθώς και την αξέχαστη Μελίνα Μερκούρη, με έμφαση στο όραμα της για την επιστροφή των Γλυπτών του Παρθενώνα.
Στον εξωτερικό χώρο του Ζαππείου θα λειτουργούν περίπτερα για την ισότητα, την έμφυλη βία, την κοινωνική κατοικία, το περιβάλλον, τη ζωοφιλία και τα δικαιώματα των ΛΟΑΤΚΙ».
Το Σάββατο 3 Σεπτεμβρίου: οι εκδηλώσεις ξεκινούν στις 18:30 με θεματική συζήτηση για την έμφυλη βία και τις γυναικοκτονίες και ολοκληρώνονται στις 19:30 με ομιλία του Νίκου Ανδρουλάκη.
