Κατσέλης Γεώργιος – Μαθηματικός – π. προϊστάμενος Δευτεροβάθμιας
Εκπαίδευσης Βοιωτίας
H εργασία μου αυτή δημοσιεύτηκε στον τύπο και στο διαδίκτυο στις 7
Σεπτεμβρίου 2020
Επαναδημοσίευση
Για τον προϊστορικό άνθρωπο το Σύμπαν , τα αιωρούμενα ουράνια σώματα – αντικείμενα , η κινησιακή μεταβλητότητα ,επαναληπτικότητα και
περιοδικότητα, το φυσικό περιβάλλον , τα διάφορα αισθητά φαινόμενα , η
ζωή , η γέννηση , ο θάνατος και άλλες καταστάσεις επιβίωσης και
ανθρωπίνων σχέσεων , εθεωρούντο απόκρυφες και μυστηριώδεις εκδηλώσεις
αόρατων δυνάμεων, σκοτεινών πνευμάτων και υπερφυσικών οντοτήτων .
Στην Ελλάδα αρχικά ο Ορφέας ( περίπου 1500 π.Χ.) και μεταγενεστέρως ο
Όμηρος και ο Ησίοδος ( 1000 – 800π.Χ.), εκφράζουν με τα ποιήματα τους τις
θεογονικές και κοσμογονικές αντιλήψεις της εποχής των , οι οποίες
αντιπροσωπεύουν διάφορες μυθολογικές και θρησκευτικές προσεγγίσεις και
παραδόσεις χιλιετιών .
Στην αρχαϊκή εποχή , πρώτος ο Θαλής ο Μιλήσιος ( 624 – 546π.Χ.) είχε την
τόλμη και τη σκέψη να απομακρυνθεί από τις διάφορες θεοκρατικές , θρησκευτικές και μυθολογικές αντιλήψεις και να αναγάγει την ερμηνεία του
Σύμπαντος Κόσμου , την ύπαρξη των πραγμάτων , των φαινομένων και της
πραγματικότητας σε μια αρχή , σε μια ουσία λέγοντας ότι αρχή και θεμελιώδης
ουσία των όντων είναι το ύδωρ (νερό). Επακολούθησαν μεταγενεστέρως
πολλοί άλλοι φιλόσοφοι οι επονομαζόμενοι φυσικοί φιλόσοφοι , οι
Πυθαγόρειοι και οι διάφοροι προσωκρατικοί οι οποίοι θεώρησαν ως αρχές και
θεμελιώδεις ουσίες του Σύμπαντος Κόσμου διάφορες άλλες υλικές και
πνευματικές οντότητες . Ο Αριστοτέλης ( 384 – 322 π.Χ.) μας πληροφορεί ότι ο Πυθαγόρας ( 585 – 495 π.Χ.) και οι Πυθαγόρειοι θεώρησαν ως αρχή και μοναδική
πραγματικότητα στο σύμπαν τον αριθμό :
<< Τα πράγματα είναι αριθμοί >> ( Μετά τα Φυσικά 987b, 27-28 )
<<Τα σώματα αποτελούνται από αριθμούς >>( Μετά τα Φυσικά 1083b, 11-12
)
<< Ο αριθμός είναι η ουσία όλων των πραγμάτων >> ( Μετά τα Φυσικά987a, 19)
2
Οι Πυθαγόρειοι πίστευαν στην πνευματικότητα και στην μυστικιστικότητα των
αριθμών, δηλαδή στην άϋλη υπόσταση των και στην μυστικιστική των
δύναμη. Πίστευαν πως << ο αριθμός είναι η ουσία των όντων και του κόσμου και ως τέτοιος έχει μαγική δύναμη >> .
Ο Πυθαγόρειος φιλόσοφος Φιλόλαος ο Κροτωνιάτης (470-385 π.Χ.), ο οποίος
μετά από μια εκ των καταστροφών της Σχολής των Πυθαγορείων ήρθε στη
Θήβα μαζί με τον Λύσι , έγραψε : << το πραγματικά καθετί που γνωρίζουμε έχει ένα αριθμό . Αλλιώς θα ήταν αδύνατο να το γνωρίσουμε και να το καταλάβουμε με τη λογική .Το Ένα είναι η αρχή του παντός>>.
Ο αριθμός κυριαρχεί σε όλα τα συμπαντικά , φυσικά και ανθρωπικά πεδία .
Αριθμοί, σχήματα, δομές , μεταβολές στο χώρο και χρόνο, συσχετίσεις και
σχέσεις των μετρήσιμων αντικειμένων της πολλαπλής και πολύπλοκης
πραγματικότητας, μοτίβα-κανονικότητες και άλλες μαθηματικές οντότητες
αναπαριστούν, εκφράζουν και προβλέπουν με σεβαστή πιστότητα πράγματα
και φαινόμενα αιτιοκρατικά, στοχαστικά, πολύπλοκα και χαοτικά .
Παντού μαθηματικά : στην αστροφυσική, στην αστρονομία, στις φυσικές
επιστήμες , στην τεχνολογία, στη διαστημική, στις τηλεπικοινωνίες, στην
πληροφορική, στη ρομποτική, στην αεροναυπηγική, στη ναυπηγική, στις
οδικές μεταφορές, στην οικονομία, στη βιολογία , στην ιατρική, στην
αρχιτεκτονική , στη γλυπτική, στη ζωγραφική, στη μουσική, στη χορογραφία , στη λειτουργία του τραπεζικού συστήματος και στην καθημερινότητα .
Τα σύμβολα της πυθαγόρειας σχολής ήταν θεϊκές , μεταφυσικές και
μυστικιστικές μαθηματικές οντότητες ( ιεροί αριθμοί , η πεντάλφα , η χρυσή
τομή , οι τετρακτύες , κανονικά πολύγωνα , κανονικά στερεά κ.λ.π.) .
Ο Πυθαγόρας και οι Πυθαγόρειοι αναπαριστούσαν τους αριθμούς των με
τελείες και συνδύαζαν αυτούς με γεωμετρικά σχήματα με διάφορες μορφές , αξίες , αρχές , ιδέες και υλικές ιδιότητες .
Η ταξινόμηση αυτών ήταν :
Σχηματικοί ( τρίγωνοι , τετράγωνοι, πεντάγωνοι κ.τ.λ.)
Άρρενες – Θήλεις ( περιττοί – άρτιοι )
Τέλειοι (π.χ. 6, 28 , 496 , 8.128 …)( μέχρι σήμερα έχουν βρεθεί 37 τέλειοι
αριθμοί . Ο 37 βρέθηκε στις 27 Ιανουαρίου του 1998) .
Φίλιοι ( έχουν βρεθεί τέσσερα ζεύγη :
1: το ζεύγος του Ιαμβλίχου (220,284) ,
2: του Descartes (2.620, 2.964) ,
3: (50.201 , 5.564),
4: το ζεύγος του Van Shooten (6.232, 6.368)
3
Ιεροί ( Μονάς , Δυάς ,Τριάς , Τετράς , Πεντάς , Εξάς , Επτάς , Οκτάς ,Εννεάς
και Δεκάς )
Ο αριθμός 7 στους Πυθαγορείους είναι αριθμός του Σύμπαντος , του
μεγάκοσμου. Εκφράζει την πληρότητα και το σύνολο .Κατά τον Πυθαγόρα : «
το 7 είναι ο κοσμικός αριθμός με το 3 του ουρανού και το 4 του υλικού κόσμου
. Είναι ο Θεός του Σύμπαντος Κόσμου , η Τελείωση ! » . Επίσης ο αριθμός 7
ήταν αφιερωμένος στον Απόλλωνα Θεό του Φωτός , την Αθηνά Θεά της
Σοφίας και της Παρθενίας και τον Άρη Θεό του πολέμου .
Οι χορδές στη λύρα του Απόλλωνα είναι 7. Επίσης 7 είναι οι αυλοί του Πανός
, ενώ 7 ήταν οι μεγάλοι σοφοί της αρχαίας Ελλάδας και 7 τα θαύματα του
αρχαίου κόσμου . Ο αριθμός 7 είναι ιερός για όλες τις εσωτερικές παραδόσεις
των θρησκειών . Η χριστιανική αποκάλυψη και τελετουργία είναι γεμάτη από
επτάδες ( λυχνίες , σφραγίδες , σάλπιγγες, αμαρτήματα , μυστήρια κ.τ.λ.) .
Το ίδιο συμβαίνει και στις ανατολικές παραδόσεις , όπου λόγου χάρη το υλικό
σώμα του ανθρώπου έχει 7 κύρια ενεργειακά κέντρα (τσάκρα).
Ο Ανατόλιος (3ος αιώνας μ.Χ.) χαρακτηρίζει τον αριθμό 7 « αμήτωρα » ως μη
προκύπτοντα από διπλασιασμό ή πολλαπλασιασμό άλλων αριθμών και
«παρθένο» διότι παράγεται μονάχα από τη μονάδα . Ο αριθμός 7 δεν
παράγεται από άλλο αριθμό της πρώτης δεκάδας . Οι έννοιες που
αντιπροσωπεύονται από την επτάδα (ιερός αριθμός των Πυθαγορείων) είναι η
χαρά , η αγάπη και η ευκαιρία .
Επτά είναι οι ημέρες της εβδομάδας και επτά είναι οι ποιοτικές μεταβολές στο
σύμπαν κατά το Γάλλο μαθηματικό Rene Thom , (1923-2002) ( θεωρία
καταστροφών) .
Ο αριθμός 7 εμφανίζεται σε πολλές μυθολογικές , ιστορικές ,οικονομικές , κοινωνικές , πολιτιστικές , αρχιτεκτονικές και άλλες εκφράσεις και εκδηλώσεις
της τρέχουσας καθημερινότητας .
Με την ιερότητα και την εκφραστικότητα του εμβληματικού αριθμού 7,είναι
άρρηκτα συνδεδεμένες η Βοιωτία και ιδιαιτέρως η Θήβα σε μυθολογικό ,
ιστορικό , ποιητικό , δραματικό και πολιτιστικό επίπεδο .
- Επτά είναι οι αρχετυπικοί μύθοι που αναφέρονται στη Βοιωτία και τη
Θήβα :
α. ο μύθος του Κάδμου
β. ο μύθος της Νιόβης
γ. ο μύθος του Διονύσου
δ. ο μύθος του Φροίξου με την Ινώ και του Ιάσονα με τη Μήδεια
ε. ο μύθος του Ηρακλή
στ. ο μύθος του Τροφωνίου και
4
ζ. ο μύθος του Οιδίποδα
Οι επτά ανωτέρω βοιωτικοί μύθοι απετέλεσαν πηγές έμπνευσης και γνώσης
για τους τραγικούς ποιητές της αρχαιότητας και άλλους και έγιναν τα
υπόβαθρα για τα αριστουργήματα του αρχαίου θεατρικού λόγου .
Εικάζεται από πολλούς ιστορικούς ότι την περίοδο αυτών των μύθων ο λαός
της Θήβας και ολόκληρης της Βοιωτίας ευρίσκετο σε υψηλότατο πνευματικό
επίπεδο και τον απασχολούσαν διάφορα φιλοσοφικά και υπαρξιακά ζητήματα
, τα οποία απασχολούν και σήμερα την ανθρωπότητα. Η σκέψη των Βοιωτών
ήταν αναπτυγμένη στο έπακρον με αποτέλεσμα να ταιριάζει με τη φιλοσοφία
και τους απόκρυφους συμβολισμούς των μύθων και των μυστηρίων. Πρέπει
ακόμη οι Θηβαίοι και οι Βοιωτοί να εθεωρούντο θεματοφύλακες παραδόσεων
χιλιετιών και βαθύτατου πολιτισμικού επιπέδου . - Στον αριθμό 7 αναφέρεται ο κλασσικός φιλόλογος και καθηγητής
Πανεπιστημίων Ι.Θ. Κακριδής (1901 – 1992) και γράφει: «Στους μύθους της
Βοιωτίας ο τύπος του αριθμού 7 παρουσιάζει μεγάλη εξάπλωση : επτά γιούς
είχε η Νιόβη , επτά γιοί (από τους πενήντα) του Θηβαίου ήρωα Ηρακλή
έμειναν στις Θεσπιές ως άρχοντες -‘‘δημούχοι’’ , κάθε επτά χρόνια γιόρταζαν
οι Πλαταιείς στον Κιθαιρώνα τη γιορτή της ‘‘τέλειας Ήρας’’ , επτά ήταν οι
‘‘αρχηγέται’’ των Πλαταιών . - Επτά (7) είναι οι διασωθείσες τραγωδίες του λεγόμενου ‘‘Θηβαϊκού
δραματικού κύκλου ’’ . Κατ’ αλφαβητική σειρά είναι :
α. Αντιγόνη (Σοφοκλής , 496 – 406π.Χ.)
β. Βάκχες ( Ευριπίδης , 485 – 406 π.Χ.)
γ. Επτά επί Θήβας (Αισχύλος, 525 – 456π.Χ.)
δ. Ηρακλής μαινόμενος ( Ευριπίδης)
ε. Οιδίπους επί Κολωνώ (Σοφοκλής)
στ. Οιδίπους τύραννος (Σοφοκλής)
ζ. Φοίνισαι ( Ευριπίδης) - Επτά (7) ήταν οι Αργείοι πρίγκιπες πολιορκητές που επιτέθηκαν στη
Μυκηναϊκή Θήβα . Οι εξής με την καταγραφόμενη από τον Αισχύλο σειρά :
α. Τυδέας
β. Καπανέας
γ. Ετέοκλος
δ. Ιππομέδοντας
ε. Παρθενοπαίος
στ. Αμφιάραος
5
ζ. Πολυνείκης (Θηβαίος) - Επτά (7) ήταν οι Θηβαίοι ηγέτες που υπερασπίστηκαν τη Θήβα επί των
πυλών της. Οι εξής με την αντίστοιχη καταγραφόμενη από τον Αισχύλο σειρά
:
α. Μελάνιππος
β. Πολυφόντης
γ. Μεγαρέας
δ. Υπέρβιος
ε. Άκτορας
στ. Λασθένης
ζ. Ετεοκλής - Επτά (7) ήταν οι πύλες της μυκηναϊκής Θήβας . Οι εξής κατά θεσιακή και
αρχαιολογική διάταξη:
α. Βορραίαι Πύλαι (Βόρεια Πύλη )
β. Προιτίδαι Πύλαι ( Πύλη του Προίτου )
γ. Ομολωίδαι Πύλαι
δ. Ηλέκτραι Πύλαι
ε. Ογκαίαι Πύλαι ( Πύλη της Αθηνάς Όγκας )
στ. Κρηναίαι ή Κρηνίδες Πύλαι
ζ. Νηίσται Πύλαι ή Έσχαται Πύλαι - « Επτά επί Θήβας » ήταν ο τίτλος του θεατρικού δραματικού ποιήματος του
Αισχύλου . Η σύγκρουση του στρατού των επτά Αργείων Πριγκίπων και του
στρατού των επτά Θηβαίων ηγετών –αρχηγών έγινε επί των επτά πυλών της
Θήβας , σύμφωνα με τιςεπιλογές , τις στρατηγικές και τις διαταγές των
αντιπάλων αδελφών Πολυνείκη και Ετεοκλή ως εξής :
1
η
Πύλη : Προιτίδαι Πύλαι ή Πύλη του Προίτου
Πολιορκητής ο τρομερός Αργείος Τυδέας , υπερασπιστής ο γενναίος Θηβαίος
Μελάνιππος .
2
η
Πύλη : Ηλέκτραι Πύλαι ή Πύλες της Ηλέκτρας
Πολιορκητής ο τολμηρός Αργείος Καπανέας , υπερασπιστής ο Θηβαίος
Πολυφόντης ιερέας στο ναό της Αρτέμιδας .
3
η
Πύλη : Νήισται Πύλαι ή Έσχαται Πύλαι ή Νήιστες Πύλες
Πολιορκητής ο Αργείος Ετέοκλος , υπερασπιστής ο Θηβαίος μαχητής
Μεγαρέας του Κρέοντος γιός από των Σπαρτών το γένος .
6
4
η
Πύλη : Ογκαίαι Πύλαι ή Ογκαία Πύλη ή Πύλη της Όγκας Αθηνάς
Πολιορκητής ο Αργείος Ιππομέδοντας , υπερασπιστής ο Υπέρβιος,γενναίος
του Οίνοπα βλαστάρι .
5
η Πύλη : Βορραίαι Πύλαι ή Βόρεια Πύλη (δίπλα στου Διογέννητου Αμφίονα
το μνήμα)
Πολιορκητής ο Παρθενοπαίος ο Αρκαδινός που το Άργος έθρεψε
.Υπερασπιστής ο ήρωας Άκτορας αδελφός του Υπέρβιου .
6
η
Πύλη : Ομολωίδαι Πύλαι ή Ομολωίδες Πύλες ή της Ομολωίδας Πύλες
Πολιορκητής ο Αμφιάραος άντρας γενναίος και σοφός . Υπερασπιστής ο
σοφός νέος Λασθένης.
7
η
Πύλη : Κρηναίαι Πύλαι ή Κρηνίδες Πύλες
Πολιορκητής ο Θηβαίος πρίγκηπας Πολυνείκης. Υπερασπιστής ο αδελφός
του, βασιλιάς της Θήβας Ετεοκλής .
Χωρική , σχηματική αναπαράσταση των 7 πυλών της Μυκηναϊκής Θήβας .
Μεταγενέστεροι του Αισχύλου συγγραφείς , ποιητές και σχολιαστές που
αναφέρονται στην σύγκρουση των «Επτά επί Θήβας» , αλλάζουν τα ζευγάρια
των μαχητών και τις Πύλες .
Αυθεντική όμως παραμένει η περιγραφή του Αισχύλου .
Στη μάχη αυτή επί των θηβαικών Πυλών οι Αργείοι ηττήθηκαν . Στην
επακολουθήσασα μετά είκοσι περίπου χρόνια μάχη των επιγόνων επί των
παρυφών της Θήβας , η Θήβα καταστράφηκε ολοσχερώς και δεν έλαβε μέρος
στον Τρωικό πόλεμο . Ο Τρωικός πόλεμος κατά τον Ηρόδοτο (484 – 425
π.Χ.) πραγματοποιήθηκε περίπου το 1270 π.Χ. Κατά τον μαθηματικό της
αρχαιότητας Ερατοσθένη (276 – 194π.Χ.) το 1184 π.Χ. και κατά τη ΝΑΣΑ το
1227π.Χ.
Οι αδελφοί Πολυνείκης και Ετεοκλής αλληλοσκοτώθηκαν μαχόμενοι για τη
βασιλική εξουσία και τις προσωπικές τους φιλοδοξίες . Ο τύραννος Κρέων και
οι άρχοντες της Θήβας αποφάσισαν και ανακοίνωσαν ότι ο Ετεοκλής θα ταφεί
με τις δέουσες τιμές και ο Πολυνείκης θα μείνει άταφος . Οι αδελφές τους
Αντιγόνη και Ισμήνη αναστατώθηκαν . Η Αντιγόνη όμως απέναντι σ’ αυτή την
απόφαση – πολιτική ορθώνει το ανάστημα της επικαλούμενη τα πρωτεία του
7
αιωνίου και απαρασάλευτου ηθικού νόμου έναντι του ανθρώπινου
πολιτειακού νόμου . Έτσι ξεκινάει το αριστούργημα του Σοφοκλή Αντιγόνη .
Ο Αισχύλος γεννήθηκε στην Ελευσίνα το 525π.Χ. και πέθανε αυτοεξόριστος
στη Σικελία το 456π.Χ.
Διδάχτηκε την πυθαγόρεια φιλοσοφία και μυήθηκε στα Ελευσίνια Μυστήρια . Πολέμησε στο Μαραθώνα , στη Σαλαμίνα και στις Πλαταιές . Έγραψε
ενενήντα τραγωδίες , διασώθηκαν μόνο επτά . Το έργο του Αισχύλου «Επτά
επί Θήβας» παρουσιάστηκε στην Αθήνα το 467π.Χ. Ο Αισχύλος επικρίθηκε
από τους Αθηναίους και άλλους και κατηγορήθηκε για ορισμένα έργα του
ποικιλοτρόπως και πολλαπλώς , καθόσον δώδεκα χρόνια μετά τη μάχη των
Πλαταιών θεωρήθηκε οτι προέβαλε την επτάπυλο Θήβα , «πόλη των
Καδμείων» . Ακόμη προσήχθη σε δίκη με την κατηγορία ότι εμμέσως
αποκάλυπτε κωδικοποιημένα διδασκαλίες ,διαδικασίες , νόμους, «πύλες
μεταβάσεων» , μυστικές γνώσεις και απόρρητους συμβολισμούς που ο ίδιος
γνώριζε ως Πυθαγόρειος και Μύστης των Ελευσινίων Μυστηρίων . Όμως με
τα δρώμενα στις τραγωδίες κατά τους ειδήμονες , σκοπό είχε να κάνει το
θεατή να νιώσει τις μεγάλες και αναλλοίωτες αξίες που διέπουν τη ζωή του
ανθρώπου : «την ασημαντότητα του ανθρώπου μπροστά στο υπερφυσικό και
το θάνατο , το μεγαλείο του ανθρώπου όταν συνειδητά ενστερνίζεται αρχές
που τον υπερβαίνουν και τον ξεπερνούν όπως η επαφή με το θείο , οι
άγραφοι νόμοι , οι ανθρώπινες πράξεις που πρέπει να κρατιούνται στα όρια
του μέτρου . Ακόμα οι άνθρωποι πρέπει να φυλάγονται από την εκδικητική
μανία των θεών , της φύσης και των συνανθρώπων τους όταν παραβιάζουν
το μέτρο ».
Οι επτά διασωθέντες αρχετυπικοί βοιωτικοί μύθοι και οι επτά διασωθείσες
τραγωδίες του «Θηβαϊκού κύκλου»’ μελετώνται , διδάσκονται και
παρουσιάζονται σε ολόκληρο τον πολιτισμένο κόσμο για 2.500 περίπου
χρόνια . Αποτελούν πρότυπα αξιών , αρχών ,ιδεών , απόψεων και θέσεων
κοινωνικών , πολιτικών και πολιτισμικών . Κυρίως η Θήβα γενέτειρα των
περισσοτέρων εξ αυτών των αρχετυπικών μύθων και τραγωδιών πρέπει να
γίνει παγκόσμια πρωτεύουσα – έδρα αυτών των έργων της κλασσικής
ελληνικής αρχαιότητας και της παγκόσμιας λογοτεχνίας και να αποτελέσει
θεατρικό πολιτιστικό πυλώνα ισοδύναμο με τους Δελφούς και την Επίδαυρο . Πρέπει όλοι οι Θηβαίοι και Βοιωτοί διανοούμενοι ανά τον κόσμο να ενώσουν
τις δυνάμεις τους για να λάβουν σάρκα και οστά τα ανωτέρω.
Η εκκλησία της Ελλάδος , η Βοιωτική Εκκλησία , το ΥπουργείοΠολιτισμού , η
Βοιωτική Εφορία Αρχαιοτήτων , η Περιφέρεια Στερεάς Ελλάδος , ο Δήμος
Θηβαίων και η Επιτροπή Τουριστικής Προβολής και Ανάπτυξης, καθώς και η
Επιτροπή Αρχαίου Δράματος , ας επιχειρήσουν τις παρακάτω παρεμβάσεις :
α. Άνοιγμα του χώρου του μουσείου Θήβας προς όλες τις κατευθύνσεις με
ενοποίηση των αξιοσημείωτων παρακείμενων χώρων .
8
β. Κατασκευή δύο δημοτικών χώρων στάθμευσης αυτοκινήτων εντός ή εκτός
πόλεως . Δωρεάν μεταφορά των επισκεπτών στο ιστορικό κέντρο με
αναβάθμιση της αγοράς .
γ. Ενοποίηση των επτά πυλών της Κάδμειας Θήβας .
δ. Ενοποίηση των 24 αρχαιολογικών τοποσημείων της Θήβας .
ε. Ενοποίηση όλων των μυθολογικών και ιστορικών τόπων του Δήμου
Θηβαίων και της Βοιωτίας .
στ. Μετάφραση του κειμένου καταγραφής όλων των πολιτισμικών δεδομένων
της Θήβας και του Δήμου Θηβαίων στα Αγγλικά . Η καταγραφή αυτή έχει γίνει
από την Επιτροπή Τουριστικής Προβολής και Ανάπτυξης της περιόδου 2014
– 2019 .
ζ. Ενδυνάμωση της διεθνούς πολιτισμικής οντότητας της Θήβας και της
Βοιωτίας .
