Λίγα πράγματα είναι γνωστά για τον Δημόφιλο, τον γιο του Διαδρόμου, από την πόλη Θεσπιές. Ήταν ο ανώτατος διοικητής των 700 Θεσπιέων που έμειναν στο πλευρό των 300 Σπαρτιατών στις Θερμοπύλες, το 480 π.Χ., όταν τους κύκλωσαν οι Πέρσες.
Φωτογραφία: Μνημείο του Δημόφιλου πού τοποθέτησε ο κύριος Κωνσταντίνος Δ. Λιάκος-Κελέπης στο οικόπεδό του, στη Ν/Δ είσοδο των Θεσπιών τιμώντας έτσι τη θυσία των επτακοσίων στη μάχη των Θερμοπυλών
Συμπεραίνουν λοιπόν, οι ιστορικοί, ότι για να τεθεί επικεφαλής του αγήματος που έστειλαν οι Θεσπιείς, σημαίνει ότι ο Δημόφιλος ήταν επιφανής πολίτης στην πόλη του. Μαζί του στάλθηκαν για να βοηθήσουν στη διοίκηση του σώματος οι Ξενοκρατίδης, Πρωτοκρέοντας και ο Διθύραμβος του Αρματίδη. Ο τελευταίος μάλιστα ξεχώρισε για την ανδρεία του στη μάχη και πήρε αριστείο.
Δείτε το άγαλμα του Δημόφιλου που κοσμεί την είσοδο των Θεσπιών
Ο ίδιος ο Ηρόδοτος αναφέρει την απόφαση των Θεσπιέων πολεμιστών, να μείνουν εθελοντικά και να πεθάνουν στις Θερμοπύλες μαζί με το βασιλιά Λεωνίδα και τους άντρες του.
Συγκεκριμένα στο έργο του περί ΙΣΤΟΡΙΩΝ, στο κεφάλαιο Η, παράγραφο 222 αναφέρει:
Στα αρχαία ελληνικά:
ΟΙ ΜΕΝ ΜΥΝ ΣΥΜΜΑΧΟΙ ΟΙ ΑΠΟΜΠΕΜΠΟΜΕΝΟΙ ΟΙΧΟΝΤΟ ΤΕ ΑΠΙΟΝΤΕΣ ΚΑΙ ΕΠΙΘΟΝΤΟ ΛΕΩΝΙΔΗ, ΘΕΣΠΙΕΕΣ ΔΕ ΚΑΙ ΘΗΒΑΙΟΙ ΚΑΤΕΜΕΙΝΑΝ ΜΟΥΝΟΙ ΠΑΡΑ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΟΙΣΙ. ΤΟΥΤΩΝ ΔΕ ΘΗΒΑΙΟΙ ΜΕΝ ΑΕΚΟΥΝΤΕΣ ΕΜΕΝΟΝ ΚΑΙ ΟΥ ΒΟΥΛΟΜΕΝΟΙ (ΚΑΤΕΙΧΕ ΓΑΡ ΣΦΕΑΣ ΛΕΩΝΙΔΗΣ ΕΝ ΟΜΗΡΩΝ ΛΟΓΩ ΠΟΙΕΥΜΕΝΟΣ), ΘΕΣΠΙΕΕΣ ΣΕ ΕΚΟΝΤΕΣ ΜΑΛΙΣΤΑ, ΟΙ ΟΥΚ ΕΦΑΣΑΝ ΑΠΟΛΙΠΟΝΤΕΣ ΛΕΩΝΙΔΗΝ ΚΑΙ ΤΟΥΣ ΜΕΤ’ ΑΥΤΟΥ ΑΠΑΛΑΞΕΣΘΑΙ, ΑΛΛΑ ΚΑΤΑΜΕΙΝΑΝΤΕΣ ΣΥΝΑΠΕΘΑΝΟΝ. ΕΣΤΡΑΤΗΓΕΕ ΔΕ ΑΥΤΩΝ ΔΗΜΟΦΙΛΟΣ ΔΙΑΔΡΟΜΕΩ.
Στα νεοελληνικά:
Οι σύμμαχοι έφυγαν υπακούοντας στις διαταγές του Λεωνίδα αλλά παρέμειναν στο πλευρό των Λακεδαιμονίων μόνο οι Θεσπιείς και οι Θηβαίοι. Από αυτούς οι Θηβαίοι “αεκούντες έμενον”. Οι Θεσπιείς δεν θέλησαν να αφήσουν τον Λεωνίδα και τους συντρόφους του μόνους. Παρέμειναν, με αρχηγό τον Δημόφιλο τον Διαδρομέα, και θυσιάστηκαν μαζί τους.
Ο λόγος που ο βασιλιάς Λεωνίδας κράτησε τους Θηβαίους μαζί του ήταν γιατί είχανε «μηδίσει», είχανε δηλώσει υποταγή δηλαδή στον Ξέρξη, ενώ φοβόταν ότι εάν τους αφήσουν να φύγουν μπορεί να τους επιτεθούν μαζί με τους Πέρσες. Αντίθετα τους Θεσπιείς τους κράτησε μαζί του γιατί είχαν διακριθεί τις δύο προηγούμενες μέρες στη μάχη, αλλά και γιατί όπως οι Λακεδαιμόνιοι έτσι και αυτοί κατάγονταν από τον ημίθεο Ηρακλή, σύμφωνα με τις δοξασίες τους.
Μετά τη Μάχη των Θερμοπυλών οι Έλληνες τοποθέτησαν επιγράμματα για τους νεκρούς κάθε πόλης. Για τους Θεσπιείς το επίγραμμα έγραφε: «Άνδρες τοι ποτ’ έναιον υπό κροτάφοις Ελικώνος, λήματα των αυχεί Θεσπιάς ευρύχορος.» Δηλαδή: «Αυτοί οι άνδρες κατοικούσαν στους πρόποδες του Ελικώνα, για το θάρρος του περηφανεύεται ο πλατύς κάμπος των Θεσπιών.»
Για χρόνια η εθελούσια θυσία των Θεσπιέων έμενε ξεχασμένη από την σύγχρονη πολιτεία. Μόλις την Άνοιξη του 1997 ανεγέρθη, με έξοδα της δημαρχίας της Σπάρτης, ένα άγαλμα που απεικονίζει ένα φτερωτό νεανία. Το άγαλμα στήθηκε δίπλα στο άγαλμα του Σπαρτιάτη Λεωνίδα και των συντρόφων του στις Θερμοπύλες.
Το μνημείο χαρακτηρίζεται από τον παρακάτω συμβολισμό:
Ακέφαλη ανδρική κεφαλή: Ανώνυμη εθελουσία εισφορά των 700 Θεσπιέων για την ελευθερία.
Προτεταμένα στήθη: Αγώνα, ανδρεία, δύναμη, γενναιότητα θάρρος.
Φτερό τσακισμένο: Εκούσια θυσία και θάνατος.
Ανασηκωμένο φτερό: Νίκη, δόξα, ψυχή, πνεύμα και την ελευθερία.
Γυμνό κορμί: Έρωτας, που ήταν Θεός των Θεσπιών, Θεός της δημιουργίας, της ομορφιάς και της ζωής.
