Άρθρο του Δημήτρη Κατσούλη
Η Περιφερειακή Αυτοδιοίκηση κουβαλάει στην οκτάχρονη διαδρομή της τις παθογένειες αλλά και τις ιδιορρυθμίες της νομαρχιακής αυτοδιοίκησης και αυτή με τη σειρά της την κληρονομία του παλιού καθεστώτος των νομαρχιών. Είναι αναντίρρητα θεσμός σε μετάβαση. Τα χρόνια αυτά, χρόνια της κρίσης και της απαξίωσης του πολιτικού συστήματος αλλά ταυτόχρονα και της ενίσχυσης του συγκεντρωτισμού ελέω των μνημονίων το περιφερειακό πολιτικό σύστημα παρέμεινε κατά κανόνα εσωστρεφές και αδύναμο να ηγηθεί της χειραφέτησης του θεσμού. Εξάλλου για την Αυτοδιοίκηση τα χρόνια αυτά είναι η εποχή της μετριότητας. Το δευτεροβάθμιο επίπεδο είναι πάντως διαφορετικό και διαφοροποιημένο από Περιφέρεια σε Περιφέρεια έτσι ώστε οι γενικεύσεις να μην ενδείκνυνται.
Ας σταθούμε στα καθ΄ημάς: Περιφέρεια Στερεάς Ελλάδας.
Η πρώτη περίοδος είχε κατ΄εξοχήν μεταβατικό προσανατολισμό. Επικράτησε μία συμμαχία Νομαρχιών που μοίρασαν τα τιμάρια χωρίς να επιδιώξουν την ουσιαστική διοικητική συνοχή. Συνεχίστηκαν οι παράλληλοι δρόμοι των νομαρχιών. Ήταν επόμενο να μην μπορέσουν να διαχειριστούν θετικά τις ενδοπεριφερειακές αντιθέσεις καθώς το περιφερειακό κέντρο συνέχισε να οδηγείται από την διοικητική νομενκλατούρα της κρατικής περιφέρειας η οποία εξάλλου ενσωμάτωνε και το κυρίαρχο εδροκεντρικό σύστημα εξουσίας. Το πολιτικό προσωπικό δεν ήθελε και εάν ήθελε δεν μπορούσε, λόγω των ηγετικών ικανοτήτων του αλλά και της πολιτικοδιοικητικής του κουλτούρας, να οδηγήσει την Περιφέρεια σε μία διακυβέρνηση συνοχής και ανάπτυξης.
Η δεύτερη περίοδος έχει άλλα χαρακτηριστικά και δεν αποτελεί την συνέχεια της προηγουμένης. Η Περιφέρεια κατακτήθηκε ως λάφυρο ενός προσωποκεντρικού συστήματος. Η περιφερειακή ηγεσία ασκήθηκε κυρίως ως επικοινωνιακό διακύβευμα μεταλλάσσοντας πάντως το προηγούμενο νομαρχοκεντρικό μοντέλο διακυβέρνησης αλλά και ενισχύοντας ακόμη περισσότερο το εδροκεντρικό σύστημα εξουσίας.
Η νέα περίοδος θα είναι σίγουρα διαφορετική. Εξάλλου η αλλαγή του εκλογικού συστήματος και των προϋποθέσεων συγκρότησης της περιφερειακής ηγεσίας καθορίζει εν πολλοίς το διακύβευμα της περιφερειακής διακυβέρνησης. Η αποχώρηση του απερχόμενου Περιφερειάρχη ανοίγει τους ορίζοντες στην πραγματική πολιτική και περιορίζει προφανώς την πρωτοκαθεδρία της προσωποκεντρικής και κυρίως κενής ουσιαστικού περιεχομένου επικοινωνίας. Αυτό από μόνο του είναι θετικό αλλά δεν αρκεί για να βρει η Περιφέρεια τον δρόμο της.
Η Στερεά Ελλάδα πρωτίστως χρειάζεται όραμα και στρατηγική συνοχής θεμελιωμένη στην αναπτυξιακή της πραγματικότητα και στις ενδοπεριφερειακές της ιδιαιτερότητες. Συνοχή δεν σημαίνει υποταγή ή υποβάθμιση ορισμένων περιοχών της αλλά σύνθεση και ένταξη της κάθε περιοχής σύμφωνα με τη δική της φυσιογνωμία.
Κρίσιμος είναι ο ρόλος των περιφερειακών πολιτικών δυνάμεων, του επιπέδου της αυτονομίας τους από τα αντίστοιχα κομματικά κέντρα, η ποιότητα και ο βαθμός αυθεντικότητας του προγραμματικού τους λόγου, η ικανότητα του ανθρώπινου δυναμικού τους να συνθέσει, να εκφράσει και κυρίως εν συνεχεία να ανασυνθέσει στο πλαίσιο προγραμματικών πλειοψηφιών ένα υλοποιήσιμο όραμα περιφερειακής ηγεσίας που θα ανταποκρίνεται στις ανάγκες της συνολικής περιφερειακής κοινωνίας, να αναβαθμίζει την Στερεά στον χάρτη της ανάπτυξης, να συνδέει την Στερεά με την Ευρώπη των Περιφερειών.
Η διάχυτη αντίληψη πολλών ότι η περιφερειακή ηγεσία πρέπει να έχει χαρακτηριστικά αυτοδιοικητικής ηγεσίας, και μόνο, είναι λανθασμένη και εάν επικρατήσει θα κλείσει κάθε προοπτική αναβάθμισης της Περιφέρειας. Η Περιφέρεια είναι ασφαλώς δευτεροβάθμιος ΟΤΑ αλλά η αυτοδιοίκηση της Περιφέρειας δεν είναι αντίστοιχη της δημοτικής. Η Περιφερειακή Ηγεσία πρέπει να έχει σαφή πολιτικό προσδιορισμό και ικανότητα να διαχειριστεί τις δημόσιες πολιτικές με όρους που ανάγονται στο εθνικό και ευρωπαϊκό σύστημα διακυβέρνησης. Αν δεν το έχει θα είναι μία ετεροκαθοριζόμενη από τα κομματικά κέντρα Ηγεσία ή μία άχρωμη μεν αλλά όχι και αδέσμευτη. Χρειάζεται γνώση, κύρος, ικανότητα παραγωγής πολιτικής με στρατηγικό περιεχόμενο, και συνάμα ικανότητα συντονισμού και αξιολόγησης αποτελεσμάτων. Στην Στερεά χρειάζεται και κάτι άλλο. Επίγνωση των ενδοπεριφερειακών αντιθέσεων και ικανότητα σύνθεσης χωρίς αποκλεισμούς και συμψηφισμούς. Αυτό δεν μπορεί ασφαλώς να επιτευχθεί μόνο με επικοινωνιακά τεχνάσματα, με αριθμητικές ασκήσεις, ή με άσκοπες δήθεν αποκεντρώσεις. Επιτυγχάνεται με ουσιαστική ανοικτή, συμμετοχική διαβούλευση, με αναγνώριση των πραγματικών γεωαναπτυξιακών προτεραιοτήτων κάθε περιοχής, με ενίσχυσή τους και αξιοποίησή τους με τρόπο ώστε να κατορθώνεται η περιφερειακή συνοχή και να διαπλάθεται η περιφερειακή συνείδηση.
Συνοχή και περιφερειακή συνείδηση δεν σημαίνει ισοπέδωση, σημαίνει διαμόρφωση χώρων όπου συμμετέχουν όλες οι περιοχές χωρίς να περιορίζονται οι γεωναπτυξιακές τους προτεραιότητες. Συνεπώς χρειάζεται ένα πλαίσιο περιφερειακού οράματος που χωρεί όλες τις κατευθύνσεις, την κάθε μία στο μέτρο της δυναμικής της. Σε αυτό το μοντέλο περιφερειακής διακυβέρνησης δεν έχουν θέση οι κυρίαρχες έως σήμερα αντιλήψεις του εδροκεντρικού καθορισμού της Περιφέρειας.
Εξάλλου, την επόμενη περιφερειακή περίοδο, όλα θα έχουν αλλάξει και κυρίως οι όροι συγκρότησης της περιφερειακής ηγεσίας. Το μείζον διακύβευμα γιαυτήν είναι να συνεχίσει να ακολουθεί την πεπατημένη που δαπανάται στην επικοινωνιακή και πελατειακή διαχείριση των πολιτικών ή ακόμη και των διοικητικών υποθέσεων αφήνοντας την ουσιαστική εξουσία στα ίδια κέντρα που καθηλώνουν την Περιφέρεια στους ουραγούς της ανάπτυξης και της περιφερειακής αυτονομίας ή θα αλλάξει πορεία ακολουθώντας τον δρόμο της ουσιαστικής δημοκρατικής διακυβέρνησης με την συγκρότηση ενός αποτελεσματικού και αξιοκρατικού συστήματος διοίκησης που προορίζεται να υλοποιεί τις πολιτικές που καταστρώνουν μέσα από τις συμμετοχικές διαδικασίες του περιφερειακού πολιτικού συστήματος τα αιρετά όργανα.
Και εμείς οι πολίτες της Περιφέρειας τι κάνουμε; Πολύ φοβάμαι ότι η συγκυρία θα μας αποπροσανατολίσει και θα δείξουμε στην Περιφέρεια λιγότερη προσοχή σε σχέση με τις άλλες κάλπες του Μαίου. Αυτό είναι και αποτέλεσμα της περιορισμένης γνώσης και της χαλαρής σχέσης που έχουν οι πολίτες με την Περιφέρεια. Έως ένα σημείο είναι εύλογο για ένα θεσμό που έχει μόλις οκτώ χρόνια ζωή. Από την άλλη είναι και αναμενόμενο στο μέτρο που η έως τώρα άσκηση της περιφερειακής ηγεσίας περιορίστηκε στην επικοινωνία, στην επίλυση δευτερευουσών υποθέσεων πολλές φορές δημοτικής, συνοικιακής ή ακόμη και γειτονικής εμβέλειας ως παράπλευρο σύστημα πελατειακής συναλλαγής ενώ καίρια ζητήματα περιφερειακού ή «νομαρχιακού επιπέδου» δεν εμπεδώθηκαν από τους πολίτες είτε γιατί δεν προχώρησαν απτές λύσεις ή γιατί εγκαταλείφθηκαν, ίσως επειδή απαιτούσαν όλα όσα η Περιφέρεια δεν είχε, δηλαδή προγραμματική κατεύθυνση, ικανότητα διεκδίκησης, πολιτικό ενδιαφέρον.
Και όμως για τους πολίτες της Περιφέρειας Στερεάς Ελλάδας το διακύβευμα της περιφερειακής ανάπτυξης είναι μεγάλο. Πολιτικές που αναφέρονται στην παραγωγική ανασυγκρότηση, στην διείσδυση της γνώσης και της καινοτομίας στην παραγωγή και στην τοπική οικονομία, στην προώθηση της κοινωνικής επιχειρηματικότητας, η ποιότητα των υποδομών και των δικτύων είναι μερικά από τα πεδία περιφερειακών δημοσίων πολιτικών που επηρεάζουν άμεσα την καθημερινότητα των επιχειρηματιών, των επαγγελματιών αλλά και των εργαζομένων αλλά και των ανέργων από την Κάρυστο έως την Γρανίτσα και από την Σκύρο έως το Ευπάλιο. Για την ουσία αυτών των πολιτικών πρέπει να μιλήσουν με ειλικρίνεια και προγραμματικό λόγο οι περιφερειακές παρατάξεις δίνοντας προτάσεις λύσεων εφικτών και ρεαλιστικών.
