Ήταν 3 Δεκεμβρίου του 1944, σαν σήμερα, που ξεκινούν στην Αθήνα τα τραγικά γεγονότα που αργότερα ονομάστηκαν «Δεκεμβριανά».
Στην Αθήνα του 1944 το ημερολόγιο έγραφε 3 Δεκεμβρίου. Ήταν μια τραγική ημέρα στην ιστορία, που θα γραφόταν με ένα από τα μελανότερα χρώματα. Ήταν Κυριακή που ξεκίνησαν τα «Δεκεμβριανά».
Ο φωτογραφικός φακός της εποχής απαθανάτισε διαδηλωτές επί της οδού Πανεπιστημίου. Τανκς και οπλισμένοι στρατιώτες στο κέντρο της Αθήνας.
Τα «Δεκεμβριανά» ήταν η ένοπλη σύγκρουση μεταξύ του Ελληνικού Λαϊκού Απελευθερωτικού Στρατού (ΕΛΑΣ), στρατιωτικού σκέλους του Εθνικού Απελευθερωτικού Μετώπου (ΕΑΜ) και των βρετανικών και ελληνικών κυβερνητικών δυνάμεων.
Μόλις δύο μήνες νωρίτερα, στις 12 Οκτωβρίου, είχε απελευθερωθεί η Αθήνα, καθώς τα γερμανικά στρατεύματα είχαν αρχίσει να αποχωρούν σταδιακά από την ελληνική επικράτεια. Τη χαρά της απελευθέρωσης, όμως, δεν πρόλαβε να ζήσει ο λαός της Ελλάδας.
Πριν βγει καλά – καλά από την κόλαση της γερμανικής κατοχής, μπήκε στη δίνη του εμφυλίου πολέμου. Επισήμως, ο εμφύλιος ξεκίνησε το 1946, αλλά στην πραγματικότητα έχει αρχίσει πριν από την απελευθέρωση.
Είχε προηγηθεί το Συνέδριο του Λιβάνου, τον Μάιο του 1944, συμμετείχαν όλες οι ελληνικές πολιτικές και αντιστασιακές δυνάμεις: Τότε είχε γίνει συμφωνία για δημιουργία κυβέρνησης εθνικής ενότητας.
Αλλά την 1η Δεκεμβρίου, ο στρατηγός Σκόμπι υπέγραψε διαταγή διάλυσης και αφοπλισμού των ανταρτικών δυνάμεων.
Από αυτή, εξαιρέθηκε η πιστή στην κυβέρνηση και τον βασιλέα Γεώργιο Β’, 3η Ελληνική Ορεινή Ταξιαρχία με την αιτιολογία ότι προορίζεται να ενσωματωθεί στον νέο εθνικό στρατό. Την ίδια κιόλας ημέρα οι υπουργοί του ΕΑΜ στην κυβέρνηση Εθνικής Ενότητας παραιτήθηκαν.
Την επόμενη ημέρα, στις 2 Δεκεμβρίου, η ηγεσία του ΕΑΜ προχώρησε σε επανασύσταση της Κεντρικής Επιτροπής του στρατιωτικού της σκέλους, του ΕΛΑΣ. Προγραμμάτισε συγκέντρωση διαμαρτυρίας στην πλατεία Συντάγματος την 3η Δεκεμβρίου και γενική απεργία για τις 4 Δεκεμβρίου. Ο πρωθυπουργός Γεώργιος Παπανδρέου, αν και αρχικά έδωσε άδεια για τις εκδηλώσεις διαμαρτυρίας, τελικά την ανακάλεσε.
Από το βράδυ της 3ης Δεκεμβρίου άρχισαν οι πρώτες συγκρούσεις. Την επομένη, οι κηδείες των θυμάτων, είχαν τη μορφή συλλαλητηρίου του ΕΑΜ. Και πάλι οι διαδηλωτές δέχτηκαν πυρά.
Η σύγκρουση ανάμεσα στις δυνάμεις του ΕΛΑΣ από τη μια και τις δυνάμεις της Ταξιαρχίας του Ρίμινι και της χωροφυλακής από την άλλη ήταν γενικευμένη.
Ο ΕΛΑΣ που είχε επιτεθεί με επιτυχία σε πολλά αστυνομικά τμήματα και άλλους στόχους υπερτερούσε σε τέτοιο βαθμό που προκάλεσε την ανησυχία του Ουίνστον Τσόρτσιλ.
Όπως ανέφερε ο ίδιος στα απομνημονεύματά του, τα ξημερώματα της 5ης Δεκεμβρίου έστειλε τηλεγράφημα στον Σκόμπι δίνοντάς του την εντολή: «Αντιμετωπίστε την Αθήνα ως κατακτηθείσα πόλη!».
