Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι τα καλύτερα επίθετα είναι εκείνα που δεν έχουν καμία σημασία
Παρόλα αυτά, σε όλες τις γλώσσες του κόσμου τα περισσότερα είναι σημαντικά, προερχόμενα είτε από προγονικά επαγγέλματα, τα οποία έμειναν στους απογόνους σαν επίθετα, είτε είναι δηλωτικά φυσικών ή ηθικών ελαττωμάτων, με τα οποία γνωριζόντουσαν εκείνοι που μας τα κληροδότησαν.
Ένας τρόπος δηλαδή, ακόμα, με τον οποίον οι αμαρτίες των γονέων παιδεύουν τα τέκνα…
Και στις δύο περιπτώσεις ένα επίθετο με σημασία δεν είναι βεβαίως πάντα μια επιθυμητή κληρονομιά.
Διότι το να είναι κανείς φιλόσοφος και να ονομάζεται Ράφτης δεν είναι καθόλου, μα καθόλου, εποικοδομητικό για την φιλοσοφία του. Και αναφέρω σαν πρόσφατο παράδειγμα την παρουσίαση ενός σοφού συνέδρου του τελευταίου συνεδρίου ψυχοφυσιολογίας, του φίλου καθηγητή κ. Μέρμηγκα.
-Ποιος είναι ο κύριος με τα άσπρα γένια που κάθεται κοντά σας; τον ρώτησα.
Μου έδωσε το όνομα σε μετάφραση από τα Γερμανικά, για να μην αντιληφθεί ο σοφός ξένος ότι επρόκειτο περί αυτού.
-Το όνομά του –μου είπε- μεταφράζεται Ελληνικά Ράφτης!
Εννόησα φυσικά ότι επρόκειτο περί του διάσημου βιολόγου, καθηγητού του Πανεπιστημίου της Βιέννης κ. Σνάϊντερ.
Αλλά παρακαλώ, είναι κατάσταση αυτή να ονομάζεται Ράφτης ή Παπουτσής ένας σοφός βιολόγος; Ή είναι δίκαιο ένας αρτιμελής και κανονικός άνθρωπος να ονομάζεται Αλληθωρομάτης ή Καμπούρης, διότι κάποιος πρόγονός του έτυχε να αλληθωρίζει ή να είναι ραχιτικός;
Αλλά δεν είναι μόνον αυτά τα δυσάρεστα των επιθέτων του είδους αυτού. Συμβαίνουν κάποτε και άλλα αστεία σε βάρος εκείνων που τα φέρουν.
Ένα από αυτά μου διηγήθηκε κάποιος φίλος, που έφτασε από την Αλεξάνδρεια με το πλοίο ¨ΠΑΤΡΙΔΑ ΙΙ¨ του οποίου καπετάνιος ήταν κάποιος κύριος Κουτσοδόντης.
Μια κυρία που προσπάθησε να θυμηθεί το όνομά του από τη σημασία του, μπέρδεψε κάπως τα πράγματα. Απευθυνόμενη κατά τη διάρκεια του γεύματος προς τον Πλοίαρχο τον ρώτησε:
-Δεν μου λέτε, παρακαλώ, κύριε Κουτσομύτη, θα έχουμε καλό ταξίδι;
Ο ευγενέστατος Πλοίαρχος, που είχε ακούσει παραμορφωμένο το επίθετό του δεν μπόρεσε να συγκρατήσει ένα δίκαιο παράπονο:
-Δεν μου φτάνει, κυρία μου –της είπε- που είμαι Κουτσοδόντης; Θέλετε να με κάνετε και Κουτσομύτη; Αλλοίμονο μου!
Και όμως, ο άνθρωπος δεν είναι ούτε κουτσοδόντης και πολύ λιγότερο κουτσομύτης!
Αλλά τα σχετικά ανάποδα των επιθέτων αυτών δεν έχουν τέλος. Ονομάζεται κανείς Πικραμένος και τελεί τους γάμους του με το ίδιο επίθετο. Ονομάζεται Μακαρίτης και είναι ζωντανός. Ονομάζεται Γελαστός και αναφέρεται σε νεκρώσιμο αγγελτήριο. Ονομάζεται Αγέλαστος και είναι ο πιο εύθυμος άνθρωπος του κόσμου.
Εννοείται, βεβαίως, ότι υπάρχουν και ευχάριστα επίθετα!
Ο ευγενέστατος, λόγου χάριν, γραμματεύς της αίθουσας των αποσκευών του Τελωνείου Πειραιά φέρει το ευοίωνο επίθετο Καλορίζικος. Τι πιο ευχάριστο για ένα επιβάτη, μόλις πατήσει το πόδι του στη στεριά, να γίνεται δεκτός από ένα κύριο, του οποίου το όνομα αποτελεί μια τόσο καλή ευχή και ένα τόσο αίσιο οιωνό;
Αλλά πόσοι έχουν τόσο ευχάριστα ονόματα; Οι περισσότεροι όταν δεν μας απειλούν με τα επίθετά τους, μας κάνουν και κοκκινίζουμε.
Νομίζω τελικά ότι είναι προτιμότερο να λέγεται κανείς Παπαδημητρόπουλος ή Παπαγεωργόπουλος. Μπορεί να έχει μερικές παραπανίσιες συλλαβές στο επίθετό του, αλλά, τουλάχιστον, δεν γίνεται δυσάρεστος ούτε στους άλλους, ούτε στον εαυτό του…
(βασισμένο σε χρονογράφημα του Παύλου Νιρβάνα για την εφημερίδα ΕΣΤΙΑ, 1930)
Θωμάς Σιταράς, Αθηναιογράφος- Συγγραφέας, FB: Σιταράς Θωμάς
