«1821 και διαλεκτική σχέση Πατριωτισμού – Αριστεράς»
Η έννοια του πατριωτισμού προηγείται χρονικά του «εθνικού», του «ταξικού» και του «διεθνιστικού». Ο πολυβραβευμένος συγγραφέας και πρώην εξόριστος Ισπανός κομμουνιστής Χοσέ Σεμπρούν αναφερόμενος στο έργο «Στο δρόμο για το Γουίγκαν Πίαρ» του αναρχοσοσιαλιστή ιδιοφυούς Τζωρτζ Όργουελ προσέγγισε και ταυτίστηκε με την έννοια του «δημοκρατικού πατριωτισμού». Ο ίδιος ο Όργουελ, ο οποίος υπηρέτησε ως εθελοντής στον Ισπανικό επαναστατικό στρατό, στο βιβλίο αυτό (από το οποίο επηρεάστηκαν πολλοί μεταξύ των οποίων και ο Νόαμ Τσόμσκι) ανέφερε χαρακτηριστικά: «Ο πατριωτισμός δεν έχει καμία σχέση με το συντηρητισμό. Στην πραγματικότητα είναι το αντίθετό του, καθώς βασικά πρόκειται για μια ιδέα που συνεχώς αλλάζει και ωστόσο, μυστηριακά, η αίσθησή της παραμένει η ίδια… Κανένας πραγματικός επαναστάτης δεν υπήρξε ποτέ απολύτως διεθνιστής…».
Ο «πατριωτισμός», γράφει ο Λένιν, είναι «ένα από τα πιο βαθιά αισθήματα, ριζωμένα λόγω της ύπαρξης επί αιώνες και χιλιετίες ξεχωριστών πατρίδων» (Λένιν, «Άπαντα» τ. 37, σελ.190). Στη Γερμανία της Βαϊμάρης, η Ρόζα, σε πλήρη σύμπνοια με Μαρξ και Ένγκελς διακύρρητε ότι οι ταξικές διαφορές είναι ισχυρότερες από την εθνική ενότητα, ωστόσο ποτέ δεν ακύρωνε την έννοια του πατριωτισμού ως έχει.
Στο ίδιο πνεύμα, παρατηρούμε ότι οι πιο λαμπρές στιγμές της ελληνικής Αριστεράς αποτελούν παράδειγμα συνένωσης του ταξικού και του πατριωτικού καθήκοντος. Ιστορικά, χαρακτηριστικό είναι το ανοικτό γράμμα του γ.γ. του ΚΚΕ, Ν.Ζαχαριάδη που κάλεσε από τη φυλακή τον ελληνικό λαό, για την υπεράσπιση της πατρίδας: «Ο λαός της Ελλάδας διεξάγει σήμερα έναν πόλεμο εθνικοαπελευθερωτικό, ενάντια στο φασισμό και στο Μουσολίνι…».
Αργότερα, τούτο εκφράζεται ακόμα και στους τίτλους των μετωπικών οργανώσεων όπως ΕΑΜ (Εθνικό Απελευθερωτικό Μέτωπο) και Εθνική Αντίσταση. Τα προσκείμενα στο KKE τάγματα του Δ.Σ.Ε. κατά τον εμφύλιο πολεμούσαν κάτω απ’ την ελληνική σημαία και η εκπαίδευση των παιδιών των πολιτικών προσφύγων ήταν απολύτως εθνοκεντρική.
Ο Άρης Βελουχιώτης (ως «Κλάρας») στο γνωστό πανηγυρικό του λόγο στη Λαμία από όπου καταγόταν τον Οκτώβρη του 1944, πηγαίνοντας το ακόμα «πιο μακριά» (ίσως και ενοχικά), αναφερόταν στην «αθάνατη ελληνική φυλή» και τόνιζε πως οι αντάρτες έχουν μια «ζεστή ελληνική καρδιά» και «τρέχει στις φλέβες τους πραγματικό ελληνικό αίμα».
Ο Νικολογιάννης στην απολογία του λίγο πριν εκτελεσθεί υπογράμμισε τον πατριωτικό χαρακτήρα του ΚΚΕ. Αργότερα όλες οι αριστερές δυνάμεις (ΕΔΑ), αλλά και η περίφημη «νεολαία του Λαμπράκη» κράτησαν ψηλά τη σημαία του πατριωτισμού έναντι στις ξένες παρεμβάσεις και στην εξωτερική πολιτική της Ελλάδας που υπαγορευόταν από διεθνή κέντρα τα οποία αποδείχθηκε ότι συνδιοργάνωσαν το πραξικόπημα της 21ης Απριλίου.
Στην εξέγερση του Πολυτεχνείου, οι αντιστασιακοί φοιτητές απ’ όλα τα λάβαρα, επέλεξαν να κατέβουν υπό την σκέπη της ελληνικής σημαίας η οποία ακόμα φυλάσσεται. Παροιμιώδες έχει μείνει ότι κατά τη στιγμή που τα τανκς εισέβαλλαν στον χώρο ο Παπαχρήστος που μετέδιδε στον παράνομο ραδιοφωνικό σταθμό, έναντι όλων των συνθημάτων της εποχής, προτίμησε να ψάλλει τον εθνικό ύμνο.
Ακόμα και στο πρόσφατο παρελθόν κατά την μετα-χουντική κρίση, το ΠΑΚ και το ΠΑΣΟΚ διασύνδεσαν τους αγώνες τους κατά της δικτατορίας και τα κοινωνικά ζητήματα με τον πατριωτισμό, και ανεξαρτήτως της μετέπειτα εξέλιξης, ιστορικά διακήρυτταν την αποχώρηση από διεθνείς συμμαχίες και μια άλλη «παλιγγενεσία» (επιστροφή της «Ελλάδας στους Έλληνες»).
Αντιθέτως με την μαχητική αριστερά «του δρόμου» ή «του βουνού», ένα μέρος μιας τωρινής εκδοχής της, επί το πλείστον ενοχοποιεί τον πατριωτισμό και τον παντρεύει ανιστόρητα με τον εθνικισμό, καλλιεργώντας έναν νέου τύπου «κοσμοπολιτισμό». Έναν «κοσμοπολιτισμό» που συχνά «εξαντλείται» στο αν ο όρος «μάνα» θα πρέπει να καταργηθεί έναντι του όρου «γονέας 2».
Παραβλέπει πως τον τελευταίο αιώνα άπαντες οι πόλεμοι ενάντια σε αυτοκρατορίες, στην αποικιοκρατία και στον ιμπεριαλισμό αλλά και οι απελευθερωτικές εξεγέρσεις για ανεξαρτησία, έγιναν χάριν αυτής της εθνικής συνείδησης, η οποία ξεχώριζε ιστορικά τον «πολίτη» από τον «υπήκοο».
Αν κανείς δημιουργήσει στην φαντασία του έναν κόσμο όπου κατοικούν άνθρωποι χωρίς αυτή τη συνείδηση, μπορεί να κατανοήσει απόλυτα γιατί οι μεγάλες δυνάμεις φαίνεται ότι τον επιθυμούν.
Ο «Εθνομάρτυς» Ρήγας Φεραίος, στον «Θούριο» (στιχ. 80) αποκρινόταν ότι «Καιρός είν’ της Πατρίδος ν’ ακούστε τη λαλιά». Η λαλιά αυτή μπορεί να αποτελέσει μια ουσιαστική και αποτελεσματική μορφή αντίστασης, απέναντι στον ατομικισμό και την ασυδοσία του νεοφιλελευθερισμού αλλά και να υπερασπιστεί τους εθνικούς πολιτισμούς – τους φυσικούς δηλαδή εχθρούς μιας κακώς εννοούμενης παγκοσμιοποίησης.
Άλλωστε πρώτοι οι Έλληνες, μέσα σε μια Ευρώπη κυριαρχημένη από μοναρχικά φέουδα, πρόβαλαν την αρχή ότι κάθε λαός που έχει αληθινή και όχι κατασκευαστή εθνική συνείδηση, έχει και το δικαίωμα να διεκδικήσει την πολιτική του αυτονομία.
Όπως διατείνεται ο Κόντογλου: «Τα έθνη που ξαγοράζουνε κάθε ώρα της ζωής τους με αίμα και μ’ αγωνία, πλουτίζονται με πνευματικές χάρες, που δεν τις γνωρίζουνε οι καλοπερασμένοι λαοί». Ο πνευματικές χάρες της φιλοπατρίας που απέκτησε ο ελληνικός λαός και χαλυβδώθηκαν με τους αγώνες του, δεν θα πρέπει να «εγκαταλειφθούν» σε χέρια εθνικιστών. Κι ως σκοπός δεν θα πρέπει να λογιστεί άλλος από τη καλλιέργεια ενός δημοκρατικού πατριωτισμού ο οποίος θα αντίκειται στην πατριδοκαπηλεία και θα διασφαλίζει την ενότητα και την κυριαρχία του ελληνικού λαού.
Του Δικηγόρου Αθηνών, Άγγελου Ποταμιά.
(Με αφορμή την πρόσφατη επέτειο των διακοσίων χρόνων από την ελληνική Επανάσταση το κείμενο παρατίθεται ως ένα ευλαβικό μνημόσυνο στην μνήμη των αγωνιστών)
