Περίπου το ένα τρίτο της ζωής μας κοιμόμαστε και τα όνειρα που βλέπουμε, παρουσιάζουν μεγάλο ενδιαφέρον, καθώς περιλαμβάνουν εμπειρίες σε αισθητηριακό, συναισθηματικό και νοητικό επίπεδο. Αν και μπορούν να συμβούν σε οποιαδήποτε φάση, είναι πιο συχνά κατά τη διάρκεια του ύπνου REM.
Συγκεκριμένα, σύμφωνα με σχετική δημοσίευση του «Conversation», περίπου το 75% των ενηλίκων αναφέρει ότι έχει δει το ίδιο όνειρο πολλές φορές, παρότι αρκετοί άνθρωποι δεν μπορούν να θυμηθούν τι έχουν ονειρευτεί κατά τη διάρκεια του ύπνου τους. Ορισμένα από τα πιο χαρακτηριστικά όνειρα είναι ότι κάποιος μας καταδιώκει, ότι χάνουμε τα δόντια μας, ότι πέφτουμε στο κενό, ότι εμφανιζόμαστε δημόσια χωρίς ρούχα. Ως εκ τούτου, πολλά όνειρα έχουν μια αρνητική πτυχή και καταγράφονται συχνά σε περιόδους άγχους και ψυχολογικής δυσφορίας.
Παγίωση των αναμνήσεων και εκπαίδευση
Αν και δεν υπάρχει επιστημονική συναίνεση σχετικά με την προέλευση και τη χρησιμότητά τους, γνωρίζουμε ότι – σε γενικές γραμμές – τα όνειρα συνδέονται με εμπειρίες που αποθηκεύονται στη μνήμη. Πιθανόν, βάσει σχετικής μελέτης στο «International Journal Of Dream Research», τα όνειρα να εμπλέκονται στην ενοποίηση των εμπειριών μας.
Σύμφωνα με ορισμένα μοντέλα, τα όνειρα θα μπορούσαν να είναι το αποτέλεσμα μιας διαδικασίας παγίωσης της μνήμης κατά την επανενεργοποίηση εγκεφαλικών περιοχών που σχετίζονται με αυτήν. Έτσι, φέρεται να υπάρχει ένα είδος «σεναρίου», αποθηκευμένο στο μυαλό μας, και η ενεργοποίησή του μπορεί να παράγει το κάθε όνειρο. Από την άλλη πλευρά, εικάζεται ότι τα όνειρα παίζουν σημαντικό ρόλο από εξελικτική άποψη, καθώς θα μπορούσαν να χρησιμεύσουν στην εκπαίδευση συμπεριφορών διαφυγής ή αποφυγής απειλητικών καταστάσεων.
Τύποι ονείρων που επαναλαμβάνονται
Πρώτα απ’ όλα, είναι σημαντικό να γίνει διάκριση μεταξύ των επαναλαμβανόμενων ονείρων που αποτελούν μέρος μιας παθολογίας και εκείνων των οποίων η αιτία είναι άγνωστη και δεν συνδέονται με κάποιο πρόβλημα υγείας.
Η ισπανική έκδοση του Διαγνωστικού και Στατιστικού Εγχειριδίου Ψυχικών Διαταραχών (DSM-5), που δημοσιεύθηκε τον Σεπτέμβριο του 2016, περιελάμβανε δύο διαταραχές που έχουν τα επαναλαμβανόμενα όνειρα ως ένα από τα κύρια συμπτώματά τους, δηλαδή τη διαταραχή των εφιαλτών και τη διαταραχή μετατραυματικού στρες. Αμφότερες, πάντως, συνιστούν ψυχοπαθολογίες, επομένως προκαλούν κλινική επιδείνωση και παρεμβαίνουν σαφώς στη ζωή του ασθενούς.
Επισημαίνεται ότι στην περίπτωση της διαταραχής του μετατραυματικού στρες είναι πολύ συχνό φαινόμενο οι άνθρωποι μέσα από τα όνειρά τους να ξαναβιώνουν με κάθε λεπτόμερεια το τραυματικό γεγονός που τους στιγμάτισε. Αντίθετα, τα ιδιοπαθή επαναλαμβανόμενα όνειρα, δηλαδή αυτά χωρίς γνωστή αιτία, σχετίζονται με γενικότερα θέματα, όπως είναι η απώλεια ενός αγαπημένου προσώπου ή το τέλος μιας σχέσης.
Ένα από τα πιο συχνά επαναλαμβανόμενα όνειρα που βλέπουμε είναι η πτώση στο κενό.
Ποια η πιθανή αιτία των επαναλαμβανόμενων ονείρων
Ορισμένα όνειρα έχουν κοινά χαρακτηριστικά σε διαφορετικές εποχές ή πολιτισμούς, όπως είναι το ότι κάποιος μας καταδιώκει ή ότι χάνουμε τα δόντια μας. Το τελευταίο όνειρο, μάλιστα, έχει συσχετιστεί με κάποια διαδικασία οδοντικού ερεθισμού, γεγονός που θα υποδείκνυε την πιθανότητα ότι ορισμένα αισθητηριακά ερεθίσματα ενσωματώνονται στα όνειρα, σύμφωνα με σχετική μελέτη στο «Frontiers In Psychology». Άλλα όνειρα, όπως ότι πέφτουμε στο κενό, συνοδεύονται συχνά από μυϊκές συσπάσεις και μερικές φορές συμβαίνουν ακριβώς την ώρα που μας παίρνει ο ύπνος. Αυτή η εμπειρία, η οποία λέγεται «υπναγωγικό τράνταγμα» ή «μυοκλονικός σπασμός», θα μπορούσε να ανταποκρίνεται σε μια προσπάθεια του εγκεφάλου να συνεχίσει να ελέγχει το σώμα μας κατά τη μετάβαση από την εγρήγορση στον ύπνο.
Παρά την ύπαρξη κοινών θεμάτων, η επανάληψη ενός ονείρου στο ίδιο άτομο έχει συσχετιστεί με ψυχολογικούς παράγοντες. Έτσι, το περιεχόμενο μπορεί να αλλάξει με την πάροδο του χρόνου και να έχει διαφορετικό νόημα για κάθε άτομο. Τα επαναλαμβανόμενα όνειρα, σύμφωνα με σχετική μελέτη στο «Dreaming», εμφανίζονται συχνά σε περιόδους άγχους, αν και ορισμένοι άνθρωποι τα βλέπουν για χρόνια ή και για μια ολόκληρη ζωή. Σε ορισμένες περιπτώσεις, τα όνειρα αυτά σταματούν όταν η διάθεση βελτιώνεται, αλλά επανέρχονται αν χειροτερεύσει. Η έλλειψη καλού και ποιοτικού ύπνου, για παράδειγμα, έχει συνδεθεί με επαναλαμβανόμενους εφιάλτες.
Επομένως, αν και υπάρχουν κάποιες υποθέσεις σχετικά με τα όνειρα που επαναλαμβάνονται, τα οποία δυνητικά φέρεται να συνδέονται με τις ανησυχίες του κάθε ατόμου, δεν είμαστε προς το παρόν σε θέση να εξηγήσουμε γιατί υπάρχουν θέματα που εκδηλώνονται επανειλημμένα περισσότερο από άλλα.
Aντανάκλαση των ανησυχιών ενός ατόμου
Τα επαναλαμβανόμενα όνειρα μπορεί να αντανακλούν καταστάσεις και ανησυχίες που έχουμε όταν δεν κοιμόμαστε. Έτσι, υπάρχει μεγαλύτερη πιθανότητα τα όνειρα να είναι αρνητικά αν οι άνθρωποι παρουσιάζουν ψυχολογική δυσφορία. Οι επαναλαμβανόμενοι εφιάλτες είναι συχνότεροι σε άτομα που είναι αγχώδη ή έχουν την τάση να βιώνουν αρνητικά συναισθήματα μεγάλης έντασης. Θα πρέπει, επίσης, να σημειωθεί ότι τα επαναλαμβανόμενα όνειρα, σύμφωνα με σχετική μελέτη στο «Motivation And Emotion» εμφανίζονται περισσότερο σε άτομα που αισθάνονται ότι οι ψυχολογικές τους ανάγκες δεν ικανοποιούνται.
Ακόμα, σύμφωνα με σχετική μελέτη στο «Psychological Bulletin», τα όνειρα που επαναλαμβάνονται, θα μπορούσαν να αντανακλούν κάποιο είδος ανησυχίας ή σύγκρουσης που το άτομο πρέπει να επεξεργαστεί και να αντιμετωπίσει επηρεάζοντας, έτσι, άμεσα τα συναισθήματά του.
Τι μπορούμε να κάνουμε για τα όνειρα που επαναλαμβάνονται
Βέβαια, τα επαναλαμβανόμενα όνειρα συνήθως δεν προκαλούν σημαντικά προβλήματα και επομένως δεν υπάρχει ανάγκη για θεραπεία. Ωστόσο, ορισμένοι άνθρωποι επιλέγουν να προσπαθήσουν να τα μειώσουν μέσω ψυχολογικής παρέμβασης. Οι παρεμβάσεις αυτές έχουν καταφέρει να βελτιώσουν ακόμα και περιπτώσεις μετατραυματικών ονείρων.
Από την άλλη πλευρά, σύμφωνα με σχετική μελέτη στο «Consciousness And Cognition», η εκπαίδευση πάνω στα λεγόμενα «διαυγή όνειρα», δηλαδή όταν έχουμε επίγνωση του τι ονειρευόμαστε, θα μας επέτρεπε να τροποποιήσουμε την εμπειρία και το περιεχόμενο αυτού που βλέπουμε στον ύπνο μας. Εν ολίγοις, αν βιώνουμε επαναλαμβανόμενα όνειρα, δεν πρέπει να ανησυχούμε. Μόνο αν νιώθουμε ότι αυτά τα όνειρα δημιουργούν μεγάλη διαταραχή στη ζωή μας ή ότι ενδέχεται να συνδέονται με κάποιο υποκείμενο πρόβλημα, τότε μπορούμε να συμβουλευτούμε έναν ειδικό.
