Εκμεταλλευόμενη τις εξελίξεις στη Συρία, η Άγκυρα προσπαθεί να δημιουργήσει τετελεσμένα, προωθώντας την οριοθέτηση θαλασσίων ζωνών, οι οποίες θα διαγράφουν από τον χάρτη την Κυπριακή Δημοκρατία, με το επιχείρημα ότι τα νησιά δεν έχουν ΑΟΖ
Η δυναμική είσοδος της Τουρκίας στις συριακές εξελίξεις δημιουργεί νέες προκλήσεις για Λευκωσία και Αθήνα, καθώς η προσπάθεια της Τουρκίας να δημιουργήσει τετελεσμένα, εφαρμόζοντας τον δικό της «νόμο στην Ανατολική Μεσόγειο», δεν έχει ολοκληρωθεί βεβαίως με την υπογραφή του παράνομου Τουρκολιβυκού Μνημονίου το 2019 και τη μονομερή κατάθεση στον ΟΗΕ του χάρτη των εξωτερικών ορίων της ΑΟΖ της στις 18 Μαρτίου του 2020.
Οι εμπνευστές της «Γαλάζιας Πατρίδας» και των μονομερών, αυθαίρετων και κατά παράβαση του Δικαίου της Θάλασσας «οριοθετήσεων» απόστρατοι ναύαρχοι-σχολιαστές, με πρώτο τον Τζιχάντ Γιαϊτσί, επανέρχονται διαρκώς στη δημόσια συζήτηση στην Τουρκία, ασκώντας πίεση έτσι και στην κυβέρνηση για οριοθετήσεις της Τουρκίας άλλοτε με την Παλαιστινιακή Αρχή, άλλοτε με το Ισραήλ ή τον Λίβανο, διαγράφοντας από τον χάρτη την ίδια την Κυπριακή Δημοκρατία, με τη γνωστή θεωρία ότι τα νησιά δεν έχουν θαλάσσιες ζώνες.
Τις τελευταίες ημέρες, οι ίδιοι τηλεοπτικοί σχολιαστές στην Αγκυρα προβάλλουν ως ένα εκ των πλεονεκτημάτων της ανατροπής Ασαντ και του ισχυρού πλέον ρόλου της Τουρκίας στη Δαμασκό, τη δυνατότητα εφαρμογής της ίδιας πρακτικής που ακολουθήθηκε με τη Λιβύη για την οριοθέτηση θαλάσσιων ζωνών με τη Συρία. Με τρόπο που η οριοθέτηση δεν θα αφορά μόνο τις παρακείμενες ακτές, αλλά και τις αντικείμενες ακτές των δύο χωρών, διαγράφοντας από τον χάρτη ολόκληρη την Κύπρο.
Μια μέθοδος που ουσιαστικά θα αποδώσει στην Τουρκία μια «γλώσσα» ΑΟΖ προς τον Νότο ανατολικά της Κύπρου και ένα πρόσθετο πολύ μικρό τμήμα υφαλοκρηπίδας στη Συρία (από ό,τι θα δικαιούνταν σε μια οριοθέτηση με την Κυπριακή Δημοκρατία). Τη θέση αυτή έσπευσε να υιοθετήσει και ο Χουλουσί Ακάρ, πρώην υπουργός Αμυνας και νυν πρόεδρος της Επιτροπής Εθνικής Αμυνας της Εθνοσυνέλευσης, ο οποίος είχε κάνει και τις πρώτες κρούσεις στη λιβυκή κυβέρνηση για το Τουρκολιβυκό Μνημόνιο.
Υπαρκτός κίνδυνος
Ο κίνδυνος αυτός είναι φυσικά υπαρκτός και η Λευκωσία και η Αθήνα παρακολουθούν τις κινήσεις και πρωτοβουλίες που λαμβάνονται από την τουρκική πλευρά, όπως είχε γίνει και στο παρελθόν όταν είχε υπάρξει επίσημη προσέγγιση από την Αγκυρα προς την Παλαιστινιακή Αρχή για μια τέτοια ανορθόδοξη και παράνομη οριοθέτηση, την οποία δεν αποτόλμησε ο Μαχμούντ Αμπάς.
Αθήνα και Λευκωσία προχωρούν σε προληπτικές κινήσεις ώστε να μην επαναληφθεί ο αιφνιδιασμός του 2019. Ο Κυριάκος Μητσοτάκης μετά τη Σύνοδο Κορυφής, ερωτηθείς για τα σενάρια αυτά, υπενθύμισε ότι το Τουρκολιβυκό Μνημόνιο είναι άκυρο και ότι προς το παρόν υπάρχουν μόνο δημοσιογραφικές αναφορές για ενδεχόμενη συμφωνία Τουρκίας – Συρίας, όμως τόσο ο ίδιος όσο και ο Πρόεδρος της Κύπρου Νίκος Χριστοδουλίδης ενημέρωσαν τους ομολόγους τους.
Η Λευκωσία, σύμφωνα με πληροφορίες μας, έχει προβεί σε προληπτικές κινήσεις και έχει θέσει το θέμα σε δυνάμεις που βρίσκονται σε απευθείας επαφή με το HTS και τη νέα εξουσία στη Δαμασκό.
Μεταβατικό διάστημα
Στη Συρία είναι προφανές ότι θα υπάρξει ένα μεγάλο μεταβατικό διάστημα μέχρις ότου αποκατασταθεί στοιχειώδης σταθερότητα και νομιμότητα και υπάρξει κυβέρνηση η οποία θα αναγνωριστεί από τον ΟΗΕ και θα έχει και δικαίωμα «δικαιοπραξίας» με τρίτα μέρη. Ακόμη και τότε, όμως, μια νομιμοποιημένη συριακή κυβέρνηση θα έχει πολλές άλλες προτεραιότητες πριν ασχοληθεί με την ικανοποίηση ενός εκ των αιτημάτων της Τουρκίας, όπως είναι η οριοθέτηση την οποία προτείνει ο απόστρατος ναύαρχος Τζιχάντ Γιαϊτσί.
Μια τέτοια πρωτοβουλία θα φέρει σε άμεση σύγκρουση την κυβέρνηση της Δαμασκού με την Ε.Ε., καθώς θα πρόκειται για προσπάθεια υφαρπαγής τμήματος ΑΟΖ ενός κράτους-μέλους και προφανώς θα οδηγήσει σε κυρώσεις και διακοπή της πολύτιμης βοήθειας που θα έχει ανάγκη το νέο καθεστώς προκειμένου να επιβιώσει.
Το τμήμα το οποίο, σύμφωνα με τις αλχημείες του Γιαϊτσί, θα βαφτιστεί «τουρκική ΑΟΖ» είναι μια μικρή περιοχή της κυπριακής ΑΟΖ η οποία σήμερα δεν βρίσκεται υπό τον έλεγχο της Κυπριακής Δημοκρατίας και συγχρόνως θα εξαφανίζει και τις «θαλάσσιες ζώνες» του ψευδοκράτους για τα δικαιώματα του οποίου δήθεν κόπτεται η Τουρκία. Είναι χαρακτηριστικό μάλιστα ότι το ψευδοκράτος όταν παραχώρησε πριν από μια δεκαετία παράνομα Οικόπεδα για έρευνες στην τουρκική εταιρεία ΤΡΑΟ, είχε αφήσει εκτός των σχεδιασμών αυτών την επίμαχη περιοχή της ΑΟΖ της Κύπρου, την οποία τώρα θέλει να σφετεριστεί η Τουρκία.
Εάν εκδηλωθεί στο μέλλον τέτοια πρωτοβουλία από την Τουρκία και τη Συρία, ο στόχος της θα είναι περισσότερο να προσφέρει νομιμοποίηση στο Τουρκολιβυκό (καθώς θα υπάρξει δεύτερη συμφωνία αυτού του είδους στην Ανατολική Μεσόγειο) και η δημιουργία μιας «ειδικής» πραγματικότητας στην Ανατολική Μεσόγειο προσφέροντας διαπραγματευτικά χαρτιά στην Τουρκία για την περίπτωση που κάποτε γίνει αποδεκτή η πρόταση του Ταγίπ Ερντογάν για «δίκαιο μοίρασμα» των θαλάσσιων ζωνών στην Αν. Μεσόγειο με Διεθνή Διάσκεψη όλων των παράκτιων χωρών, με τρόπο που θα σχετικοποιεί τις προβλέψεις του Δικαίου της Θάλασσας.
Επίσης, θα ήταν χρήσιμη για την Τουρκία η συνεννόηση στα θέματα αυτά με τη Δαμασκό καθώς η Συρία, με επιστολή στον ΟΗΕ στις 29 Απριλίου 2020 (Α/74/831), είχε καταδικάσει ως παράνομο το Τουρκολιβυκό Μνημόνιο δηλώνοντας μεταξύ άλλων: «Το προαναφερθέν μνημόνιο κατανόησης αποτελεί κατάφωρη επίθεση στα κυριαρχικά οικονομικά δικαιώματα της Ελλάδας, της Κύπρου και της Αιγύπτου και επηρεάζει αρνητικά την αποκλειστική οικονομική ζώνη μεταξύ αυτών των κρατών».
Η ευκαιρία που προσφέρεται στην Τουρκία να προωθήσει ιδιοτελείς στόχους της τόσο στη Μ. Ανατολή όσο και στην Αν. Μεσόγειο, μέσα από τον ισχυρό ρόλο που πλέον έχει στις εξελίξεις στη Συρία, είναι προφανής. Αλλά φυσικά αυτό που δεν χρειάζεται είναι να δημιουργείται κλίμα πανικού και στην κοινή γνώμη για μια κίνηση η οποία ακόμη δεν έχει εκδηλωθεί και χωρίς να δίνεται στις πραγματικές διαστάσεις της. Προφανώς το θέμα αυτό απαιτεί συνεχή παρακολούθηση από Λευκωσία και Αθήνα ώστε να μην επαναληφθεί το σενάριο του 2019 και εγκαίρως και μέσω όλων των υπαρχόντων καναλιών να σταλούν μηνύματα τόσο στο υπό διαμόρφωση νέο καθεστώς στη Δαμασκό όσο και στην ίδια την Αγκυρα.
Επιστροφή στις κυρώσεις
Διότι μια τέτοια κίνηση σαφώς και θα οδηγήσει στην επιστροφή των ευρωτουρκικών σχέσεων στις κυρώσεις και στην ακύρωση μιας διαδικασίας επαναπροσέγγισης με την Ε.Ε., η οποία, όπως δηλώνει ο ίδιος ο Ερντογάν, έχει στρατηγική σημασία για τη χώρα του. Οι εξελίξεις στη Συρία όμως αλλάζουν όλους του μέχρι τώρα σχεδιασμούς της Τουρκίας και στα ενεργειακά που σχετίζονται βεβαίως και με τις επιδιώξεις της για την «οριοθέτηση» της ΑΟΖ με τη Συρία.
Η Αγκυρα, η οποία προβάλλει συστηματικά και επί του πεδίου την αντίθεσή της με την ηλεκτρική διασύνδεση Ελλάδας – Κύπρου – Ισραήλ, είναι σαφές ότι δεν επιθυμεί να υπάρξουν εναλλακτικές οδοί μεταφοράς ενέργειας προς την Ευρώπη, φιλοδοξώντας ότι η θέση της ως κόμβου μεταφοράς ενέργειας θα ενισχυθεί πλέον μετά και τις εξελίξεις στη Συρία.
Στους σχεδιασμούς που υπήρχαν στο παρελθόν είναι η κατασκευή αγωγού φυσικού αερίου στη Δυτική Συρία που θα συνδεθεί με τον υπάρχοντα Αραβικό Αγωγό Αερίου (Arab Gas Pipeline) που συνδέει τη Συρία με την Ιορδανία και την Αίγυπτο και θα προσφέρει μια οικονομική λύση για την εξαγωγή του φυσικού αερίου της Αιγύπτου και του Ισραήλ προς την Ευρώπη. Ενα σχήμα που έχει βεβαίως μεγάλα πολιτικά προβλήματα, με τις σχέσεις Ισραήλ – Τουρκίας να είναι μηδενικές λόγω του πολέμου της Γάζας και το Ισραήλ να μην είναι διατεθειμένο να παραδώσει ένα από τα γεωπολιτικά όπλα του στη διάθεση της Τουρκίας.
Επίσης, αμέσως μετά την ανατροπή του Ασαντ και την ανάληψη της εξουσίας από τον Αλ Τζολάνι, επανήλθε στο προσκήνιο ένα παλιό φιλόδοξο σχέδιο της κατασκευής αγωγού που θα μεταφέρει το φυσικό αέριο του Κατάρ μέσω Σαουδικής Αραβίας, Ιορδανίας, Συρίας, στην Τουρκία και από εκεί στην Ευρώπη, αποτελώντας μια από τις πιο ισχυρές εναλλακτικές πηγές ενέργειας συμβάλλοντας στην πλήρη απεξάρτηση της Ευρώπης από το ρωσικό φυσικό αέριο. Ο Τούρκος υπουργός Ενέργειας, Αλπαρσλάν Μπαϊρακτάρ, μόλις δύο ημέρες μετά την ανατροπή του Ασαντ δήλωσε δημοσίως ότι είναι ανοιχτή η αναβίωση του σχεδίου αυτού.
Στο πλαίσιο αυτό προκαλεί προβληματισμό το γεγονός ότι το θέμα της ηλεκτρικής διασύνδεσης φαίνεται να αντιμετωπίζει και πάλι προβλήματα με το νέο μπρα ντε φερ μεταξύ των συναρμόδιων υπουργείων και φορέων Ελλάδας και Κύπρου, ενώ η συνεχιζόμενη εμπλοκή στο επιχειρηματικό και ρυθμιστικό σχήμα υλοποίησης του έργου αναδεικνύει και τον «γεωπολιτικό κίνδυνο» που συνιστά η αντίθεση της Τουρκίας στο έργο. Και η στασιμότητα στο επιχειρηματικό σκέλος της υπόθεσης αποτελεί έτσι και «άλλοθι» για να παραμένει το ιταλικό πλοίο «Ievoli Relume» από τις 20 Νοεμβρίου εντός ελληνικών χωρικών υδάτων, κάτι που επιτείνει τις ανησυχίες και των αρμόδιων φορέων και υποψηφίων επενδυτών ότι ο «γεωπολιτικός κίνδυνος» είναι πραγματικός.
Συμφωνία με τον ΑΔΜΗΕ
Το Bloomberg την Πέμπτη με δημοσίευμά του αποκάλυψε ότι η γαλλική εταιρεία Meridiam ήρθε σε συμφωνία με τον ΑΔΜΗΕ για την απόκτηση μεριδίου 49,9% στο έργο ηλεκτρικής διασύνδεσης Ελλάδας – Κύπρου – Ισραήλ (CSI). Ο ΑΔΜΗΕ θα διατηρήσει το 50,1%, με τη συμφωνία όμως να επιτρέπει την είσοδο και άλλων στο επενδυτικό σχήμα. Η κίνηση αυτή έρχεται λίγες ημέρες αφότου στη Λευκωσία είχε δημοσιοποιηθεί η έκθεση των Αμερικανών συμβούλων που είχε προσλάβει η κυπριακή πλευρά, στην οποία καταγραφόταν προβληματική εικόνα για το επιχειρηματικό πλαίσιο του GSI και η απουσία ενδιαφέροντος επενδυτών. Οι Αμερικανοί σύμβουλοι, σύμφωνα με τα κυπριακά ΜΜΕ, ανέφεραν ότι εκτός από άλλες σημαντικές οικονομικές και τεχνικές προκλήσεις (η μήκους 1.000 χλμ. και έως 3.000 μέτρα βάθος της πόντισης του καλωδίου), το έργο αντιμετωπίζει τον κίνδυνο πιθανών ενεργειών από την Τουρκία, είτε για να αποτρέψει την προώθηση των εργασιών είτε για να καταστρέψει τα περιουσιακά στοιχεία του έργου.
Ο Κύπριος υπουργός Ενέργειας Γιώργος Παπαναστασίου δήλωσε ότι η κυβέρνηση είναι έτοιμη με την ομάδα εργασίας που έχει συσταθεί για να ξεκινήσουν διαβουλεύσεις με τον φορέα υλοποίησης αλλά και με το υπουργείο Ενέργειας της Ελλάδος για να βρεθεί μια «κοινή συνισταμένη και μια συμφωνία εφ’ όλης της ύλης».
Μέσα σε αυτό το «θολό» τοπίο, αποκτά επείγοντα χαρακτήρα η ομαλή συνέχιση των εργασιών του ιταλικού ερευνητικού πλοίου για την πόντιση του ηλεκτρικού καλωδίου, καθώς έτσι θα καθησυχαστούν οι ανησυχίες και άλλων υποψήφιων επενδυτών σχετικά με το γεωπολιτικό ρίσκο.
Οι ελληνικές αρχές για σχεδόν τέσσερις εβδομάδες εκδίδουν συνεχείς διαδοχικές NAVTEX για έρευνες του «Ievoli Relume», που όμως αφορούν περιοχές αποκλειστικά εντός των ελληνικών χωρικών υδάτων. Οσο συνεχίζεται αυτή η πρακτική σημαίνει ότι δεν έχει βρεθεί συνεννόηση με την Τουρκία ώστε οι εργασίες του πλοίου, για τις οποίες μάλιστα δεν απαιτούνται άδειες παρά μόνο η έκδοση Αναγγελίας για την ασφάλεια της ναυσιπλοΐας, να συνεχιστούν και πέραν των χωρικών υδάτων ακολουθώντας την όδευση της πόντισης του καλωδίου. Αυτή η στασιμότητα επιτείνει την αβεβαιότητα.
Η άμεση επίλυση των διαφωνιών μεταξύ του ΑΔΜΗΕ και της κυπριακής πλευράς θα πρέπει να αντιμετωπιστεί άμεσα, έστω και με πολιτική παρέμβαση, και συγχρόνως να συνεχιστούν σε πλήρη κλίμακα πλέον οι εργασίες για τις έρευνες και την πόντιση του καλωδίου ώστε να αποφευχθεί ένα νέο βραχυκύκλωμα που θα θέσει σε κίνδυνο ένα υψηλής γεωπολιτικής αλλά και οικονομικής σημασίας έργο.
