Την Κυριακή 29 Αυγούστου 1943, γιορτή του Αγ. Ιωάννου του Προδρόμου, μέρα της πανήγυρης του πολιούχου των Χωστίων, το χωριό ήταν έρημο. Όλοι οι κάτοικοι, εκτός από λίγους άρρωστους και ανήμπορους, είχαν καταφύγει στις γύρω βουνοκορφές του Ελικώνα.
Στο Ροϊτσι, στον Σταυρό, στο Μπαμπλούκι, στην Παλιοβούνα. Από κεί αγνάντευαν με αγωνία τo χωριό τους και όλη την περιοχή όπου τις προηγούμενες μέρες έκαναν εκκαθαριστικές επιχειρήσεις ισχυρές γερμανικές δυνάμεις κατοχής. Σκοπός των Γερμανών ήταν η εκκαθάριση του Ελικώνα από τον ΕΛΑΣ. Ο ΕΛΑΣ, το καλοκαίρι του 1943, είχε επανδρωθεί με πολλούς μαχητές και μόνιμους αξιωματικούς, είχε οργανωθεί και εξοπλιστεί σε τέτοιο βαθμό που πλέον αποκτούσε τον χαρακτήρα τακτικού λαϊκού στρατού.
Διέθετε ασύρματο, επιμελητεία και άλλες υπηρεσίες και έλεγχε σε μεγάλο βαθμό ολόκληρο τον ορεινό όγκο του Ελικώνα και την γύρω περιοχή. Για τους κατακτητές, το βουνό των Μουσών είχε μεγάλη στρατηγική σημασία τόσο για τον κάμπο της Κωπαίδας, απ΄ όπου οι κατοχικές δυνάμεις προμήθευαν την στρατιά του Ρόμελ στην Αφρική με εφόδια, όσο και για την ίδια την Αθήνα.Άλλος ένας λόγος της επιχείρησης των Γερμανών ήταν ότι μεταξύ 21 Ιουνίου και 14 Ιουλίου, έγιναν από τον ΕΛΑΣ επιτυχημένες ενέργειες καταστροφής υποδομών τους σε όλη τη χώρα, οι οποίες ήταν ενταγμένες στον συμμαχικό πόλεμο κατά του άξονα. Οι ενέργειες αυτές έγιναν με αξιοθαύμαστο συντονισμό, ακρίβεια και επιτυχία, ώστε ο ΕΛΑΣ δέχθηκε συγχαρητήρια από τους συμμάχους.
Έπεισαν τους Γερμανούς ότι η σχεδιαζόμενη αυτό τον καιρό απόβαση των συμμάχων θα γινόταν στην Ελλάδα και όχι στην Ιταλία. Τελικά η απόβαση πραγματοποιήθηκε στην Σικελία τη νύκτα μεταξύ 9ης και 10ης Ιουλίου 1943 και οδήγησε στην ανατροπή του Μουσολίνι και στην παράδοση των Ιταλών της Ελλάδας στον ΕΛΑΣ. Στην Βοιωτία σχεδόν όλες οι επιχειρήσεις καταστροφών ξεκίνησαν από το αρχηγείο του ΕΛΑΣ Ελικώνα.Η εκκαθάριση του Ελικώνα από τον ΕΛΑΣ αποκτούσε και προσωπικό χαρακτήρα για τον στρατιωτικό διοικητή Αλιάρτου, ταγματάρχη Όρτς Μαγιερ. Αυτός γνώριζε καλύτερα απ όλους τους συμπατριώτες του την σημασία του βουνού.
Χρόνια πριν είχε εμφανιστεί στον διευθυντή της αποικιακής Αγγλικής Εταιρίας της Κωπαίδας Μακ Έλντερ και είχε πιάσει δουλειά σαν γεωπόνος. Είχε παντρευτεί Ελληνίδα, που σκοτώθηκε σε ενέδρα που είχε ως στόχο αυτόν στην Στενή Αλιάρτου και είχε δεχθεί πολλές επιθέσεις μέσα στην Κωπαίδα από τον ΕΛΑΣ, που είχαν ορμητήριο τον Ελικώνα.
Ακόμα, η ένταξη των κατοίκων του Κακοσίου και της Δομβραίνας και ιδιαίτερα η καθολική συμμετοχή των κατοίκων των Χωστίων, στο ΕΑΜ, είχε εκμηδενίσει την επιρροή των δυνάμεων κατοχής σ΄ αυτά.
Η καταστροφή τους θα στερούσε τον ανεφοδιασμό του ΕΛΑΣ και θα ήταν ένα μήνυμα σε άλλα χωριά της Βοιωτίας να μην προσχωρήσουν τόσο καθολικά στην εθνική αντίσταση.Αυτές είναι οι αιτίες για την εκκαθαριστική επιχείρηση.
Τα άλλα, για την επίθεση των ανταρτών στη θέση “Καλιγώμα” και στο μοναστήρι της Μακαριώτεζας, που δήθεν ήταν η αιτία για αντίποινα και για το κάψιμο των τριών χωριών, των Χωστίων, του Κακοσίου και της Δομβραίνας, ήταν αποκυήματα της φαντασίας των συνεργατών των Γερμανών και των τότε δοσιλόγων.Εκκαθαριστικές επιδρομές των Γερμανών έγιναν σε όλη την Ελλάδα την ίδια εποχή.
Στον Ελικώνα άρχισαν στις 20 Αυγούστου και είχαν ορμητήριο την Ξηρονομή, όπου είχαν στρατοπεδεύσει ισχυρές δυνάμεις των κατακτητών, συνοδευόμενες από έλληνες ράλληδες και ταγματασφαλίτες. Από την Ξηρονομή μετακινήθηκαν προς Δομβραίνα-Κακόσι. Ένα στρατιωτικό τμήμα ανέβηκε μέχρι την μονή της Μακαριώτεζας. Κατόπιν πορεύθηκαν δυτικά, πέρασαν από τα έρημα Χώστια και συνέχισαν την πορεία τους προς τον Όσιο Σεραφείμ. Δείλιασαν να ανηφορίσουν προς το Μπαμπλούκι και τον Σταυρό, δηλαδή στον δυτικό Ελικώνα.
Την ίδια αδυναμία είχαν εκδηλώσει και στον ανατολικό Ελικώνα όταν επέστρεψαν πίσω από την Μακαριώτεζα. Αναγκάστηκαν να επιστρέψουν πίσω χωρίς να ολοκληρώσουν την αποστολή τους. Εκδήλωσαν την εκδικητική τους μανία στους ανήμπορους αμάχους.
Όπως είχαν δολοφονήσει τις προηγούμενες μέρες στην Δομβραίνα τον Επαμεινώνδα Ι. Κορογιάννο, τον 70χρονο μοναχό της Μακαριώτεζας Αγαθάγγελο, τον Ευάγγελο Βασ. Κόντη 47 ετών , τον Πέτρο Λουκά Κόντη 83 ετών, έτσι στις 29 Αυγούστου, δολοφόνησαν στα Χώστια την Ελένη Κοβάνη, τον Γιώργο Παπαϊωάννου και την Ελένη Σωτήρχου.
| Τα Λιλίτσια. Λιωμένα οικιακά σκεύη και γιαλιά, που εύρισκαν μέσα στις στάχτες και στα αποκαίδια τα παιδιά στα Χώστια και με αυτά έπαιζαν πολλά χρόνια μετά |
Έκαψαν πάνω από 1.000 σπίτια στα τρία χωρά, την Δομβραίνα, το Κακόσι [Θίσβη] και τα Χώστια, τα δύο μοναστήρια, της Μακαριώτεζας και της Δομβούς. Έγιναν στάχτη όλα τα οικιακά σκεύη, οι προμήθειες και τα εφόδια. Έκαναν πολλά χρόνια για να συνέλθουν τα Χώστια, που δοκιμάστηκαν και από την εκτόπιση κατά την διάρκεια του εμφυλίου.
Κινδυνεύει να γίνει «έθιμο», ιδιαίτερα τα τελευταία χρόνια, στο πανηγύρι των Χωστίων να ιστορούμε με διάφορους τρόπους το κάψιμο του χωριού. Για το “μετά” ελάχιστα έχουν γραφεί και ειπωθεί.
Για το πώς, δηλαδή, εκείνοι οι κυνηγημένοι και απελπισμένοι άνθρωποι, που σε μια στιγμή τα είχαν χάσει όλα, ξαναγύρισαν στα καμένα και ξανάχτισαν το σπιτικό τους. Με ποιες υλικές και ηθικές δυνάμεις;
Πότε αλήθεια μπόρεσαν να ξανακάνουν πανηγύρι;Ερωτήματα που στους δύσκολους καιρούς της καταστροφής που ζούμε αποκτούν καινούργιο νόημα.Οι απαντήσεις, αφηγήσεις και μαρτυρίες υπάρχουν και είναι ακόμα ζωντανές. Ας αποτελέσουν για μας πηγή έμπνευσης και αισιοδοξίας στα καινούργια αδιέξοδα που σωρεύονται σαν ερείπια γύρω μας.
Hostia Saradi
