Τι φορούσαν και ποια ήταν η τροφή τους; – Πώς περνούσαν οι μέρες τους στα στρατόπεδα; – Οι προλήψεις και τα γούρια τους – Ο τρόπος που πολεμούσαν οι Έλληνες και πώς τους εμψύχωνε ο Θεόδωρος Κολοκοτρώνης;
Σε πολλά άρθρα μας έχουμε ασχοληθεί με την Επανάσταση του 1821, τόσο με τις σημαντικότερες μάχες, όσο και με τους πλέον επιφανείς ήρωες του ελληνικού Αγώνα για την Ανεξαρτησία. Αυτό που δεν μας έχει απασχολήσει σχεδόν καθόλου είναι η ζωή και οι συνήθειες των αγωνιστών της Επανάστασης. Με το θέμα αυτό θα ασχοληθούμε στο σημερινό μας άρθρο.
Η φορεσιά των «ατάκτων» πολεμιστών
Στις αρχές του Αγώνα, στα ελληνικά στρατόπεδα, κυρίως της Πελοποννήσου, υπήρχε μια πολύχρωμη και φανταχτερή εικόνα καθώς έφταναν οπλοφόροι από κάθε γωνιά του ελληνισμού. Ο Φωτάκος γράφει ότι το πρώτο μεγάλο στρατόπεδο, αυτό της Καρύταινας, έμοιαζε με χωριάτικο πανηγύρι, ενώ ο γραμματικός του Κολοκοτρώνη Μιχαήλ Οικονόμου γράφει: «… συντομίας τε ένεκα και διότι τα καθέκαστα των τοιούτων (ενν. των πολεμιστών) ανήκουν μάλλον εις την φιλολογίαν, την ποίησιν, εν μέρει δε νυν και την φωτογραφίαν».
Σταδιακά, η ποικιλία των φορεσιών έδωσε τη θέση της σε μια, σχετικά παρόμοια ενδυμασία, που θα μπορούσε να χαρακτηριστεί ως εθνική στολή των άτακτων ελληνικών στρατευμάτων. Αυτή την αποτελούσαν: φέσι που το τύλιγαν οι περισσότεροι με μαντίλι, γελέκι, φουστανέλα που δενόταν με ζωστήρα στη μέση και έφτανε ως τα γόνατα, κάλτσες, απλά και ελαφριά τσαρούχια από ακατέργαστο δέρμα βοδιού και φλοκάτα ή κάπα, με φλόκια από τη μία ή και τις δύο πλευρές που συνήθιζαν να τη ρίχνουν πάνω τους. Βάση όμως της στολής ήταν η φουστανέλα και τα τσαρούχια. Χωρίς αυτά δεν θεωρούνταν κάποιος σωστός και γενναίος στρατιώτης. Η φουστανέλα των οπλαρχηγών είχε πολλές πτυχές και των στρατιωτών λίγες. Οι φουστανέλες των Ρουμελιωτών είχαν επίσης περισσότερες πτυχές από εκείνες των Πελοποννήσιων. Η πολύπτυχη φουστανέλα των Ρουμελιωτών όμως είχε κατά τον Heideck τρία μειονεκτήματα: α) επειδή είχε όγκο και ξεδιπλωνόταν με τις κινήσεις του πολεμιστή εμπόδιζε αρκετά τον χειρισμό του όπλου, β) ήταν αδύνατο στους στρατιώτες να έχουν μαζί τους και δεύτερη για να μπορούν ν’ αλλάζουν και να πλύνουν την ακάθαρτη και γ) λερωνόταν εύκολα και γέμιζε παράσιτα, κυρίως ψείρες, που ταλαιπωρούσαν τους διαρκώς μετακινούμενους ελληνικούς πληθυσμούς. Οι… ψείρες ήταν ο μεγαλύτερος πονοκέφαλος των αγωνιστών του 1821 και τις αντιμετώπιζαν με την ξύστρα, ένα είδος ξύλινης κουτάλας με μακριά λαβή, το άλλο άκρο της οποίας όμως δεν ήταν κοίλο, όπως της κουτάλας αλλά επίπεδο και σκαλισμένο με πολλές μικρές αιχμές. Την ξύστρα την είχαν στη ζώνη τους τόσο οι Έλληνες όσο και οι Τούρκοι στρατιώτες και μ’ αυτή έξυναν την πλάτη τους για ν’ ανακουφιστούν από τα ενοχλητικά παράσιτα.
Όταν όμως οι ψείρες ήταν πάρα πολλές οι «άτακτοι» τίναζαν τα ρούχα τους πάνω στη φωτιά. Μετά μάζευαν τα ζεστά τους ρούχα, τα έκαναν μπόγο και κάθονταν πάνω σ’ αυτά. Έτσι απολύμαναν τα ρούχα και εξαφάνιζαν τις ψείρες και την κόνιδα! (Ιωάννης Φιλήμων, «Δοκίμιον Ιστορικόν περί της Ελληνικής Επαναστάσεως», τ. 3, σελ. 33-34). Βέβαια, αυτό δεν συνέβαινε μόνο στον ελληνικό στρατό της εποχής αλλά και σε όλους τους ξένους. Πολύ δύσκολο ήταν βέβαια να διατηρηθεί η καθαριότητα για τα άτακτα στρατεύματα, καθώς ούτε η οργάνωση τους ούτε οι συνθήκες του πολέμου τους επέτρεπαν να κάνουν ό,τι έπρεπε. Έτσι περνούσαν ακόμα και τρεις μήνες για να αλλάξουν ρούχα. Όπως γράφει και πάλι ο Ιωάννης Φιλήμων στο «Δοκίμιον» (τ. 3, σελ. 34) κάποιοι με το πρόσχημα ότι πηγαίνουν «ν’ αλλάξουν», λιποτακτούσαν από τα στρατόπεδα. Αυτή η απίθανη για σήμερα, δικαιολογία, ήταν μία από τις πολλές που πρόβαλλαν οι επίδοξοι λιποτάκτες.
Οι πιο πολλοί στρατιώτες κοιμούνταν στο χώμα ή πάνω σε κλαδιά, εκτός από κάποιους που είχαν μαζί τους ψάθα. Σε πολλές περιπτώσεις ήταν υποχρεωμένοι να κοιμούνται για λόγους ασφαλείας χωρίς φωτιά, ακόμα και στο καταχείμωνο υποφέροντας από το τσουχτερό κρύο.
protothema.gr
