Αγία Σοφία: περίπου 1500 χρόνια μετά. Ήταν μια μέρα σαν σήμερα, 27 Δεκεμβρίου του πολύ πολύ μακρινού 537, όταν- σύμφωνα με την παράδοση- ο αυτοκράτωρ Ιουστινιανός αναφώνησε βλέποντας το έργο που ευαγγελίστηκε ολοκληρωμένο: «Νενίκηκά σε Σολομών»!
Ο ιερός ναός της Αγίας του Θεού Σοφίας εγκαινιάστηκε σαν σήμερα πριν από περίπου 1500 χρόνια κι ακόμα στέκει ορθός και επιβλητικός-καρφί στο μάτι των Τούρκων. Η Αγία Σοφία- μέχρι σήμερα- είναι το πρώτο επιβλητικό κτήριο που αντικρίζει ο επισκέπτης, μπαίνοντας από την Προποντίδα στην Κωνσταντινούπολη.
Ο πρώτος ναός της Αγίας Σοφίας θεμελιώθηκε από τον Μεγάλο Κωνσταντίνο το 330 μ.Χ.· η ανέγερση του ναού ολοκληρώθηκε από τον γιο του Κωνστάντιο και τα εγκαίνια έγιναν στις 15 Φεβρουαρίου 360. Στην διάρκεια της βασιλείας του Αρκαδίου, το 404, ο ναός πυρπολήθηκε από οπαδούς του Ιωάννη του Χρυσόστομου, τον οποίο είχε εξορίσει η αυτοκράτειρα Ευδοξία. Η Αγία Σοφία ξαναχτίσθηκε υπό την επίβλεψη του αυτοκράτορα Θεοδόσιο Β’ και τα εγκαίνια έγιναν στις 11 Ιανουαρίου 415· ο ναός θα πυρποληθεί και πάλι το 532, κατά τη διαβόητη Στάση του Νίκα. Και ο Ιουστινιανός παίρνει την Ιστορία στα χέρια του: τα θεμέλια του νέου μεγαλοπρεπή ναού τέθηκαν στις 23 Φεβρουαρίου 532 σε σχέδια των μηχανικών, αρχιτεκτόνων, μαθηματικών Ανθεμίου Τραλλιανού και Ισίδωρου του Μιλήσιου.
Έξι χρόνια για να ολοκληρωθεί
Για την ολοκλήρωση του ναού εργάστηκαν επί έξι χρόνια 10.000 τεχνίτες, ενώ το κόστος κυμάνθηκε από 80 έως 320 κεντηνάρια χρυσού (περίπου 2,5 δισ. ευρώ σημερινά χρήματα). Τα πράσινα μάρμαρα είχαν μεταφερθεί από τη Μάνη και την Κάρυστο, τα τριανταφυλλιά από τη Φρυγία και τα κόκκινα από την Αίγυπτο. Από όλη την επικράτεια της Αυτοκρατορίας προσφέρθηκαν πολύτιμοι λίθοι, μάλαμα, ασήμι και φίλντισι για την εσωτερική διακόσμηση. Ο ναός έχει μέγιστες διαστάσεις 77Χ72 μέτρα και ο εντυπωσιακός τρούλλος του έχει διάμετρο 33 μέτρα και ύψος- από το δάπεδο- 62 μέτρα. Ουδείς από τους δύο εμπνευστές και σχεδιαστές της Αγίας Σοφίας είδε το έργο του ολοκληρωμένο· πέθαναν πριν από τα εγκαίνια.
Ο ναός είναι αφιερωμένος στην Σοφία του Θεού, αλλά για τους Βυζαντινούς ήταν ταυτισμένος με την Μεγαλόχαρη. Η τελευταία λειτουργία τελέστηκε στις 29 Μαΐου 1453. Μετά την άλωση της Κωνσταντινούπολης, η Αγία Σοφία έγινε μουσουλμανικό τέμενος (τζαμί). Η Αγία Σοφία ως μουσείο άνοιξε τις πύλες της την 1η Φεβρουαρίου 1935 και στις 6 Δεκεμβρίου 1985, ανακηρύχθηκε από την UNESCO, Μνημείο της Παγκόσμιας Πολιτιστικής Κληρονομιάς. Στις 10 Ιουλίου 2020, ο πρόεδρος της Τουρκίας Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν υπέγραψε διάταγμα, με το οποίο η Αγία Σοφία μετατρέπεται και πάλι σε τζαμί κάτι που εφαρμόστηκε από τις 24 Ιουλίου του 2020.
