ΟΙΔΙΠΟΥΣ:Ο βασιλιάς της Επτάπυλης Θήβας, το πεπρωμένο και η νέμεσις

Κατσέλης Γεώργιος – Μαθηματικός – π. Προϊστάμενος Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης Βοιωτίας

Οι Τραγωδίες του Οιδίποδα, – παρά το γεγονός ότι ως μαθητής δεν τις είχα ακούσει και διδαχτεί ποτέ -, με προβλημάτισαν μεταγενεστέρως και ιδιαίτερα ο Οιδίπους, ως πρόσωπο, ως Άρχοντας, Μονάρχης, Βασιλιάς της προϊστορικής πόλεως των Θηβών, για την άνοδο, τα παθήματά του, τη μοίρα του, το πεπρωμένο του, τη πτώση και το τραγικό τέλος του.

Λέξεις, έννοιες, γεγονότα, παραδοξότητες, αντιθέσεις, ρήξεις, συγκρούσεις και εξελίξεις προκαλούν για όσα συμβαίνουν στα παλάτια της Επτάπυλης Θήβας και τη κοινωνία της.

Μύθος, Μοίρα, Μοιρολατρεία, Πεπρωμένο, Ειμαρμένη, Τύχη, Ελευθερία, Ελευθερία Βούλησης, Αιτιοκρατία, Πιθανοκρατία, Πολυπλοκότητα, Χάος, Νομοτέλεια, Απρόσμενο, Απροσδόκητο και Προκαθορισμός διαπλέκονται σε ένα «Χαώδες σύμπλεγμα» μη κατανοητό και δυσερμήνευτο.

Κάποιοι περιεκτικά έγραψαν περί αυτών:

Ανώνυμος πολιτικός φιλόσοφος: «Οι Πόλεις – Κράτη και τα Έθνη γεννήθηκαν και κτίστηκαν με μύθους».
Κομφούκιος (551-479 π.Χ) Κινέζος φιλόσοφος και θρησκευτικός αρχηγός: «Θάνατος και ζωή είναι προσδιορισμένα. Πλούτη και τιμές εξαρτώνται από τη μοίρα».
Άρθουρ Σοπενχάουερ (1788 – 1860 μ.Χ) Γερμανός φιλόσοφος: «Εκείνο που οι άνθρωποι ονομάζουν μοίρα στην ουσία είναι ένα σύνολο ανοησιών που έκαναν».
Ζίγκρουντ Φρόϊντ (1856 -1939 μ.Χ) Αυστριακός ψυχίατρος: «Η ανατομία είναι πεπρωμένο».
Ηράκλειτος (544- 484 π.Χ) Εφέσιος φιλόσοφος:«Εστίν ειμαρμένα πάντα» (Όλα είναι γραμμένα).
Δημόκριτος (460 – 370 π.Χ ) Αβδηρίτης φιλόσοφος: «΄Ανθρωποι τύχης είδωλον επλάσαντο πρόφασιν ιδίως αβουλίας» (οι άνθρωποι έπλασαν το είδωλο της Τύχης για να δικαιολογήσουν τη δική τους αβουλία).
Πολ Βαλερύ (1871 – 1945 μ.Χ) Γάλλος ποιητής, φίλος και συνομιλητής του Αϊνστάιν: «Ο άνθρωπος είναι πιο γενικός απο τη ζωή… Είναι σαν να έχει προβλεφθεί για περισσότερα ενδεχόμενα από αυτά που μπορεί να γνωρίσει».

Από πολλούς ιστορικούς ως προϊστορία αναφέρεται η περίοδος που πρωτοεμφανίστηκε ο σύγχρονος άνθρωπος, – Homo Sapiens (=έμφρων, σοφός άνθρωπος) που η πορεία του χωρίς να είναι απολύτως σοφή συνεχίζεται ως σήμερα -, μέχρι την εμφάνιση της γραπτής ιστορίας.

Ολόκληρη την προϊστορική περίοδο του Χαλκού, δηλαδή περίπου από το 3000 – 1100 π.Χ, η επιβίωση και η συμβίωση των ανθρώπων είναι φυσικές αναγκαιότητες.

Η πολιτική, οικονομική, κοινωνική, θρησκευτική και πολιτισμική οργάνωση αναδύονται ως αδήριτες ανάγκες.

Η «Πόλις – Κράτος», οι πρωταγωνιστές εξέχοντες ήρωες, η κληρονομική μοναρχία που πλαισιώνεται από αυτούς, καθώς και το θεϊκό Ιερατείο, συναποτελούν το σώμα που κυβερνά το λαό και τη πόλη.

Η ομιλία, ο λόγος, ο προφορικός λόγος, η αφήγηση, το τραγούδι, η επικοινωνία, είναι η βάση των ανθρώπινων πυρήνων , της συνεννόησης και της συνύπαρξης. Ο προφορικός λόγος διαμορφώνεται από τα Θρησκευτικά και Πολιτικά Κέντρα Εξουσίας και Καθοδήγησης. Οι μύθοι δίνουν συνεκτικότητα και ενότητα. Ο μύθος είναι ιδεολογία, ταύτιση, ταυτότητα και σύστημα αξιών. Οι μύθοι εκφράζουν τις θεμελιώδεις ιδέες, τις αρχές, τις παρακαταθήκες και τα διδάγματα των συνοικούντων και συμπορευομένων. Είναι για τους ειδήμονες η επιστήμη του Προϊστορικού ανθρώπου.

Ο Ελληνικός κόσμος της προϊστορικής αρχαιότητας και οι πόλεις – κράτη αποκτούν πνευματική και ψυχική ενότητα, κοινή θρησκεία και γλώσσα με διάφορες παραλλαγές. Είναι ένας κόσμος χωρίς όρια και σύνορα. Κινούνται στη θάλασσα της Μεσογείου και του Εύξεινου Πόντου και ίσως πιο πέρα. Οι Θεοί, οι ημίθεοι, οι ήρωες, οι βασιλιάδες και οι διάσημοι θνητοί αποκτούν μια Παγκοσμιότητα της εποχής.

Οι Ελληνικοί μύθοι φτάνουν στο Σύμπαν, αφού Γαλαξίες, αστερισμοί, άστρα, πλανήτες, δορυφόροι, ζώδια κ.λ.π, φέρουν ονόματα παρμένα από την Ελληνική Μυθολογία.

Η Βοιωτία και ιδιαίτερα η Θήβα είναι από την προϊστορική περίοδο και κατ΄ εξοχή την ΜυκηναΪκή Εποχή (1600 – 1100 π.Χ) πηγή και κέντρο δράσεων και μύθων.

Επτά (7) είναι οι αρχετυπικοί μύθοι που αναφέρονται στην Θήβα, στον Ορχομενό , στην Λιβαδειά και στην Βοιωτία γενικότερα.

α) Ο Μύθος του Κάδμου

β) Ο Μύθος της Νιόβης

γ) Ο Μύθος του Διονύσου

δ) Ο Μύθος του Φρίξου με την Ινώ και του Ιάσονα με την Μήδεια

Η Αργώ και η Αργοναυτική Εκστρατεία ξεκίνησαν από την Βοιωτία.

ε) Ο Μύθος του Ηρακλή

στ) Ο Μύθος του Τροφωνίου

ζ) Ο Μύθος του Οιδίποδα

Επίσης, επτά (7) είναι οι διασωθείσες τραγωδίες του λεγόμενου «Θηβαϊκού δραματικού Κύκλου». Κατ΄ αλφαβητική σειρά είναι:

α) Αντιγόνη (Σοφοκλής, 496 -406 π.Χ)

β) Βάκχες (Ευριπίδης, 485 -406 π.Χ

γ) Επτά επί Θήβας (Αισχύλος, 525 -456 π.Χ)

δ) Ηρακλής μαινόμενος (Ευριπίδης)

ε) Οιδίπους επί Κολωνώ (Σοφοκλής)

στ) Οιδίπους Τύραννος (Σοφοκλής)

ζ) Φοίνισσαι (Ευριπίδης)

* Οι Τραγωδίες «Οιδίπους Τύραννος», «Οιδίπους επί Κολωνώ» και «Αντιγόνη» γράφτηκαν από τον Σοφοκλή, γύρω στο 450 π.Χ, για να διδάξουν στους Αθηναίους τι παθαίνουν οι άνθρωποι από την άγνοια, την έπαρση, την αλαζονεία, την αμετροέπεια, την ασέβεια και άλλα οδυνηρά και επαίσχυντα στοιχεία του χαρακτήρα τους. Τα αθάνατα αυτά πνευματικά έργα, αλλά και τα άλλα, διδάσκονται και παίζονται αδιαλείπτως σε όλο τον πλανήτη, για 2.500 χρόνια.

Ο Σοφοκλής ήταν γιός του Σοφίλου. Γεννήθηκε το 496 π.Χ στο Ίππιο Κολωνό, που ήταν ένα μαγευτικό προάστιο των Αθηνών επάνω σ΄ ένα λόφο. Έγραψε 123 δράματα με διάφορες υποθέσεις. Τιμήθηκε, βραβεύτηκε και πέθανε το 406 π.Χ σε ηλικία 90 ετών με γαλήνιο θάνατο, – παρά τα οικογενειακά του προβλήματα-, γεγονός σπάνιο για τους ταλαντούχους και χαρισματικούς της αρχαίας Ελλάδας.

Ο Σοφοκλής παρίστανε τα πράγματα τέτοια που πρέπει να είναι, ακολουθώντας το μέτρο. Η γλώσσα του είναι πλήρης από λεπτότητα και ανάλογη προς την αρμονική και σύμμετρη δραματική τέχνη, γι΄ αυτό οι αρχαίοι τον αποκαλούσαν μέλιταν.

Στον Σοφοκλή η Μοίρα και ο Θεός διευθύνουν ως ένα σημείο τις τύχες των ανθρώπων. Η εσωτερική δύναμη και η ελευθερία παρορμούν τον άνθρωπο στη πραγματοποίηση των σκοπών του.

Ο μύθος του Οιδίποδα στα σχολικά και εξωσχολικά βιβλία περιγράφεται με διάφορες μικροπαραλλαγές ως εξής:

Ο βασιλιάς της Θήβας Λάϊος έλαβε χρησμό από το Μαντείο των Δελφών, ότι το τέκνο που θα αποκτήσει, θα φονεύσει τον πατέρα του και θα παντρευτεί τη μητέρα του. Γι΄ αυτό όταν γεννήθηκε αρσενικό τέκνο, οι γονείς του Λάϊος και Ιοκάστη φοβήθηκαν την εκπλήρωση του χρησμού και αφού τρύπησαν τους αστραγάλους των ποδιών του με περόνη και τον κρέμασαν από σκοινί, τον παρέδωσαν σ΄ ένα βασιλικό βοσκό, να τον εγκαταλείψει στο βουνό Κιθαιρώνα, για να χαθεί. Ο βοσκός όμως, από ευσπλαχνία και φιλανθρωπία παρέδωσε το παιδί σε Κορίνθιο ποιμένα, ο οποίος έσπευσε να το φέρει στο βασιλιά της Κορίνθου Πόλυβο και στη βασίλισσα Μερόπη.

Ο Πόλυβος το δέχτηκε με χαρά και το υιοθέτησε, γιατί δεν είχαν παιδιά και το ονόμασε Οιδίπους από το πρήξιμο (οίδημα) των ποδιών του. Όταν όμως, άντρας πια ο Οιδίποδας βρίστηκε μια μέρα από ομοτράπεζό του σε συμπόσιο πως είναι νόθος, πήγε στο Μαντείο των Δελφών, για να ζητήσει πληροφορίες σχετικά με την πραγματική καταγωγή του. Το Μαντείο του έδωσε την εντολή να μην επιστρέψει στη πατρίδα του, γιατί θα φονεύσει τον πατέρα του και θα πάρει σύζυγο τη μητέρα του. Θεωρώντας ο Οιδίποδας την Κόρινθο πατρίδα του, αποφάσισε να μην επανέλθει πια σ΄ αυτήν, γι΄ αυτό πήρε διαφορετικό δρόμο προς την Βοιωτία, όπου όμως συνάντησε τον πραγματικό πατέρα του Λάϊο και σε διαπληκτισμό και καυγά, που ξέσπασε, τον φόνευσε. Συνεχίζοντας μετά από αυτό το δρόμο του ο Οιδίποδας, έφτασε στην Θήβα, η οποία τον καιρό αυτό κατατρυχόταν από το φοβερό τέρας την Σφίγγα, η οποία κατασπάραζε πολλούς πολίτες, γιατί δεν μπορούσαν να λύσουν το αίνιγμα που τους πρόβαλλε. Για το λόγο αυτό, ο βασιλιάς της Θήβας Κρέοντας, μετά το θάνατο του Λάϊου προκήρυξε ότι εκείνος που θα έλυνε το αίνιγμα, θα γινόταν βασιλιάς και θα έπαιρνε σύζυγο τη χήρα βασίλισσα Ιοκάστη. Ο Οιδίποδας φτάνοντας στην Θήβα, κατόρθωσε με την ευφυϊα του, να λύσει το αίνιγμα και να πάρει τη βασιλεία και τη βασίλισσα Ιοκάστη για γυναίκα του, αποκτώντας μαζί της τέσσερα παιδιά, τον Ετεοκλή, τον Πολυνείκη, την Αντιγόνη και την Ισμήνη. Κι ενώ στην αρχή ζούσε ευτυχισμένος, ξαφνικά άρχισε να μαστίζει τη χώρα του – Θήβα – φοβερός λοιμός (αρρώστεια). Ο λαός αγωνιά για την Τύχη της Πόλης – Κράτος Θήβα. Ο Οιδίποδας σκέπτεται ποιά μέτρα πρέπει να πάρει για τη σωτηρία του λαού κι έτσι αρχίζει το δράμα και η Τραγωδία του Οιδίποδα.

Ο Οιδίποδας είναι τυφλό όργανο του μοιραίου, της τυφλής Μοίρας. Φόνευσε χωρίς να το ξέρει τον πατέρα του Λάϊο. Παντρεύτηκε χωρίς να το ξέρει τη μητέρα του Ιοκάστη. Έκανε μαζί της τέσσερα παιδιά. Όταν αποκαλύφθηκε, με κάποιες μαρτυρίες, το γεγονός της πατροκτονίας και του μιαρού γάμου, η μητέρα και σύζυγός του Ιοκάστη απαγχονίστηκε και ο Οιδίποδας αυτοτυφλώθηκε, μετά από λίγο καιρό αυτοεξορίστηκε από τη πόλη του ως μίασμα και τελικά «εξαφανίστηκε από προσώπου γης» στον Κολωνό της Αττκής, μπροστά στα μάτια του βασιλιά της Αθήνας Θησέα. Ύστερα απο αυτά, οι δυο γιοί του συμφώνησαν να βασιλεύσει ο καθένας τους από ένα έτος. Πρώτος βασίλευσε ο πρωτότοκος Ετεοκλής, αλλά όταν πέρασε το έτος αρνήθηκε να παραχωρήσει το θρόνο στον αδελφό του Πολυνείκη, ο οποίος εξαγριωμένος, πονεμένος και αδικημένος πήγε στο Άργος, παντρεύτηκε τη κόρη του βασιλιά Αδράστου και μαζί με το πεθερό του και άλλους πέντε πρίγκηπες – ηγεμόνες, εξεστράτευσε εναντίον της Θήβας και του αδελφού του. Έτσι, ξεκίνησε η τραγωδία των «Επτά επί Θήβας» του Αισχύλου.

Η ανωτέρω περιγραφή του μύθου του βασιλιά της Θήβας Οιδίποδα προκάλεσε διαχρονικά πανανθρώπινα διλλήματα, απορίες και ερωτήματα, για τη Μοίρα, τη Μοιρολατρεία των ανθρώπων, το Πεπρωμένο, την Ειμαρμένη, την Τύχη, την Αιτιοκρατία, την Αντιαιτιοκρατία, την προβλεψιμότητα, το απρόβλεπτο, το συμπτωματικό, την ελευθερία της βούλησης, την ευθύνη των πράξεων και πολλά άλλα.

Η πρόβλεψη του μέλλοντος, η καταφυγή των αρχαίων στους Ναούς, στα Μαντεία και σε άλλα Κέντρα, αλλά και των σημερινών ανθρώπων στη μαγεία, στην αστρολογία και στα πάσης φύσεως προφητικά, προγνωστικά κέντρα, καταδεικνύει το μέγεθος της ανασφάλειας, της αγωνίας και της αβεβαιότητας , που διαπερνά τις ψυχές των ανθρώπων.

Με αυτά τα ζητήματα ασχολήθηκαν, η Μυθολογία, η Φιλοσοφία, η Ποίηση, η Λογοτεχνία, η Αστρονομία, η Φυσική, τα Μαθηματικά, η Μετεωρολογία, η Βιολογία, η Κοινωνιολογία, η Ιστορία και όλες σχεδόν οι σύγχρονες επιστήμες. Ακόμη ασχολήθηκαν οι Θρησκείες και ο Χριστιανισμός.

Οι έννοιες αυτές με έχουν προβληματίσει από τα φοιτητικά μου χρόνια, καθόσον όλοι ζούμε την Τάξη και το Χάος, το προβλέψιμο και το απρόβλεπτο, το βέβαιο και το τυχαίο , τη λογική και το παράλογο, τη δημιουργία και την άβυσσο.

Περιγραφή μερικών βασικών εννοιών

Μοίρα/ Εκδοχές:

Θεότητα που καθορίζει το μέλλον και την εξέλιξη του φυσικού κόσμου και των ανθρώπων.
Υπερφυσική δύναμη που διαμοιράζει στο κόσμο τα καλά και τα κακά και προσδιορίζει την πορεία των πάντων.
Φανταστική, υποθετική και ανεξήγητη δύναμη, που θεωρείται ακραία εκδοχή της Αρχής της Αιτιότητας, υπεύθυνη για ότι συμβαίνει σε κάθε άνθρωπο, οικογένια, ομάδα, κοινότητα, πόλη, κράτος και έθνος.
Μοιρολατρεία: Η πίστη ότι η Τυφλή Μοίρα κατευθύνει το βίο των ανθρώπων και οτι η τύχη τους είναι από την αρχή καθορισμένη. Η Μοιρολατρεία κάνει τον άνθρωπο άβουλο και τον καθηλώνει στην απραξία και την αδράνεια.
Πεπρωμένο/ Εκδοχές:
Είναι το καθορισμένο, το προδιαγεγραμμένο από την Μοίρα.
Είναι το απότοκο της Μοίρας. Η Μοίρα προηγείται του Πεπρωμένου.
Είναι αυτό που ελέγχει και κατευθύνει την ανθρώπινη ζωή στα προγραμματισμένα από την Μοίρα, χωρίς ο άνθρωπος να μπορεί να αντιδράσει.
Κατά τη λαϊκή παράδοση, το πεπρωμένο είναι το γραμμένο, το ριζικό, το μή ανατρέψιμο από τον άνθρωπο, το αναπόφευκτο.
Ειμαρμένη/ Εκδοχές:
Είναι η πανίσχυρη αφανής δύναμη που διαφεντεύει, που κυβερνά το σύμπαν και τα πλάσματά του.
Είναι ο νόμος, η νομοτέλεια που προσδιορίζει ό,τι γίνεται και προδιαγράφει ό,τι πρέπει ή ό,τι μπορεί να γίνει.
Τύχη/ Εκδοχές:
Σύνολο απρόβλεπτων περιστατικών, που η σύμπτωση τους δεν έχει λογική εξήγηση.
Σύμπτωση θετικών ή αρνητικών αφανών παραγόντων.
Είναι η «μη μετρήσιμη αβεβαιότητα».
ΑΙΤΙΟΚΡΑΤΙΑ: Φιλοσοφική θεωρία σύμφωνα με την οποία καθετί που συμβαίνει στο σύμπαν, στο φυσικό και ανθρώπινο κόσμο, είναι αποτέλεσμα αιτίας ή αιτιών. Κύριες μορφές Αιτιοκρατίας είναι: Θεολογική, Φιλοσοφική, Οικονομική, Πολιτική, Κοινωνική, Ψυχολογική, Ιστορική κ.α.
Ντετερμινισμός (Determinismus): Συνώνυμος της Αιτιοκρατίας και Νομοτέλειας. Κατά την ιστορική αιτιοκρατία δεν υπάρχει ελευθερία βούλησης και επομένως ευθύνη για τον άνθρωπο.
Αντιαιτιοκρατία (Indeterminismus): Η εξέλιξη των φαινομένων και των γεγονότων είναι αποτέλεσμα κάποιων αιτιών αλλά και απροσδιόριστων , απρόβλεπτων και αστάθμητων παραγόντων. Δέχεται την αιτία και το αιτιατό μέχρι ενός ορίου. Πιστεύει ότι ο άνθρωπος είναι ελεύθερος, αυτεξούσιος και υπεύθυνος για τα λόγια και τις πράξεις του.
Η φυσική επιστήμη του 20^ου αιώνα κλόνισε το κύρος του Ντετερμινισμού – Αιτιοκρατίας.

Με τις παραπάνω διαχρονικά αμφισβητούμενες καταγραφείσες ιδέες και έννοιες, ασχολήθηκαν παγκοσμίως διάσημοι στοχαστές της ποίησης, της θεολογίας, της φιλοσοφίας και των επιστημών. Καταθέτω τις απόψεις και θεωρίες μερικών εξ΄ αυτών.

Όμηρος (π. 850 π.Χ) Στα Ομηρικά έπη οι θεοί έχουν τη δύναμη, την εξουσία και δικαιοδοσία να καθορίζουν τη μοίρα των ανθρώπων. Κατά τον Όμηρο που είναι βασικός δάσκαλος όλων των Ελλήνων, οι Θεοί και οι Μοίρες επεμβαίνουν και κανονίζουν τα πάντα στο Κόσμο και στους ανθρώπους.
Ησίοδος ο Ασκραίος (π. 850 π.Χ). Στον Ησίοδο οι Μοίρες είναι κόρες του Δία και της Θέμιδας (θεές). Ο Δίας είναι αυτός που έχει παραχωρήσει σ΄ αυτές πλείστην τιμήν. Οι Μοίρες κατά τον Ησίοδο είναι τρείς:

Η Κλωθώ που γνέθει το νήμα της ζωής κάθε ανθρώπου.

Η Λάχεσις που μοιράζει τους κλήρους, τι θα πάρει ο καθένας και τι θα λάχει στο καθένα, και

Η Άτροπος, Η άτεγκτη και αδυσώπητη, που όταν έρθει η ώρα του καθενός κόβει το νήμα της ζωής.

Πίνδαρος (522 -442 π.Χ) Θηβαίος λυρικός ποιητής. Στις τρείς Μοίρες του Ησιόδου προσθέτει και μια τετάρτη, τη Θεά Τύχη, κόρη του Δία, που προσφέρει τα αγαθά στα άτομα και στις πόλεις που προστατεύει.
Στην Αρχαία Ελλάδα λατρεύτηκε το δίδυμο Απόλλων – Διόνυσος, η λογική και το όνειρο, η διαύγεια και η μέθη.
Δημόκριτος, Επικούρειοι: Πίστευαν πως κάθε φαινόμενο είναι αποτέλεσμα ορισμένων αμετάβλητων αρχών και αιτιών.
Αριστοτέλης (384 -322 π.Χ). Με το έργο του και τη λογική κατέδειξε ότι η φύση – άψυχη και έμψυχη- διέπεται από αιτιοκρατικούς νόμους και λειτουργεί σύμφωνα με κανόνες, που ο άνθρωπος μπορεί να κατανοήσει και να τους χρησιμοποιήσει προς όφελός του.
Στωϊκοί: Δέχονται τα εξής:
Δημιουργός του Σύμπαντος είναι ο «Λόγος», δηλαδή ο Θεός.
Ο «Δημιουργικός Λόγος» διεισδύει στα πάντα ως «Κοσμικός λόγος», ως «Εσώτατος λόγος».
Μεταξύ των όντων , που εμπεριέχουν «Κοσμικό λόγο» υπάρχουν αλληλοεπιδράσεις, που ακολουθούν μια Νομοτέλεια, την οποία οι Στωϊκοί ονομάζουν Ειμαρμένη.
Ο άνθρωπος υπόκειται στη Νομοτέλεια, που εκφράζει η Ειμαρμένη, η οποία δεν επιβάλλει ούτε κατευθύνει.
Ο άνθρωπος για να είναι ευτυχής οφείλει να σκέπτεται και να πράττει «Κατά λόγον».
Κλαύδιος Πτολεμαίος (108 – 168 μ.Χ)

Με το έργο του στην Αστρονομία, που είχε τίτλο: «Μεγάλη Μαθηματική Σύναξη», γνωστό ως «Αλμαγέστη», ανέπτυξε Μαθηματική θεωρία σχετική με τις πλανητικές κινήσεις.

Η Γη βρίσκεται στο Κέντρο του Σύμπαντος (Γεωκεντρισμός).

Η αιτιοκρατική ερμηνεία του Σύμπαντος Κόσμου, που κατέγραψε είχε αποδοχή για 1400 χρόνια μέχρι το 1543 μ.Χ.

Η Εφεύρεση της Τυπογραφίας από τον Γουτεμβέργιο το 1454 μ.Χ και η ανακάλυψη της Αμερικής το 1492 μ.Χ οδήγησαν στην έναρξη της νεότερης Επιστημονικής Επανάστασης.
Κοπέρνικος (1473 – 1543 μ.Χ). Πολωνός Μαθηματικός και Αστρονόμος.

Με το έργο του, που είχε τίτλο: «Περί της Περιστροφής των Ουρανίων σωμάτων», που εκδόθηκε την ημέρα του θανάτου του, επαναθεμελίωσε με Μαθηματικά το Ηλιοκεντρικό Μοντέλο του Αρίσταρχου του Σάμιου (310 – 230 π.Χ) και βελτίωσε το Μοντέλο του Πτολεμαίου για την αναπαράσταση των Τροχιών των Πλανητών του Ηλιακού μας συστήματος.

Κέπλερ (1571 – 1630 μ.Χ). Γερμανός Μαθηματικός και Αστρονόμος. Διατύπωσε τρείς αιτιοκρατικούς νόμους για τη κίνηση των πλανητών. Πρότεινε το σχήμα της έλλειψης για τις πλανητικές τροχιές.
Γαλιλαίος (1564 -1642 μ.Χ). Ιταλός Φυσικός, Μαθηματικός, Φιλόσοφος.

Περιέγραψε με μαθηματικά τη Φύση. Διατύπωσε νόμους για τη Κίνηση των σωμάτων. Ενίσχυσε τη φυσική αιτιοκρατία και υποστήριξε: «Το βιβλίο της φύσης είναι γραμμένο στη γλώσσα των Μαθηματικών».

Νεύτων (1642 -1727 μ.Χ). Άγγλος Φυσικός, Μαθηματικός και Φιλόσοφος

Στο κοσμοιστορικό του έργο με τίτλο: «Οι Μαθηματικές Αρχές της Φυσικής Φιλοσοφίας», που εκδόθηκε το 1687 μ.Χ, διατύπωσε τους τρείς νόμους της κίνησης των σωμάτων και το Νόμο της Παγκόσμιας Βαρυτικής Έλξης. Το μεγαλοφυές αυτό πόνημα αποτέλεσε μια νέα ριζοσπαστική Ντετερμινιστική αντίληψη για το Σύμπαν, ένα νέο Κοσμοείδωλο. Το Σύμπαν με τους νόμους του Νεύτωνα λειτουργεί με προκαθορισμένους και προδιαγεγραμμένους Νόμους. Αν γνωρίζουμε που βρίσκεται ένα σώμα, μπορούμε να υπολογίσουμε με τους Νόμους του, προς τα που θα κινηθεί και που θα βρίσκεται μετά, χωρίς χρονική κατεύθυνση (παρελθόν, μέλλον). Έτσι, όλα τα φαινόμενα και κάθε ανθρώπινη δράση συνδέονται με αιτιώδη αλυσιδωτή σχέση με προηγούμενες καταστάσεις.

Η Νευτώνεια Φυσική είναι απόλυτα συνδεδεμένη με τα Μαθηματικά και με τη Φιλοσοφία της Αιτιοκρατίας.

Maxwell (Μάξγουέλ, 1831-1879 μ.Χ) Σκωτσέζος, Θεωρητικός Φυσικός

Το 1865 ερμηνεύει με Μαθηματικές Εξισώσεις τα φαινόμενα του Ηλεκτρισμού και Μαγνητισμού και απέδειξε τη συμμεττρική ενοποίηση αυτών στον Ηλεκτρομαγνητισμό. Ισχυροποίησε την Αιτιοκρατία, τον προκαθορισμό, τη Νομοτέλεια και την προβλεψιμότητα σε ένα νέο επιστημονικό πεδίο. Ο Αϊνστάιν είπε αργότερα ότι «Μεταξύ του Νεύτωνα και του Μάξγουελ επηρεάστηκα περισσότερο από τον Μάξγουέλ».

Albert Einstein (Αϊνστάιν, 1879 -1955 μ.Χ). Γερμανοεβραίος Φυσικός, Μαθηματικός και Φιλόσοφος

Με τις θεωρίες του, της Ειδικής Σχετικότητας (1905) και της Γενικής Σχετικότητας (1916), τις μεγαλοφυείς εξισώσεις του και ειδικότερα την εξίσωση Ε=m.c² απέδειξε:

Την Ενοποίηση του Χώρου και του Χρόνου (χωρόχρονος), την Καμπύλωση του Χωροχρόνου, τη συστολή του χρόνου, την Ισοδυναμία ύλης και ενέργειας και άλλα κοσμοιστορικά. Ισχυροποίησε και επέμενε μέχρι τέλους στην Αιτιοκρατική – Ντετερμινιστική θέση του για το Σύμπαντα Κόσμο, στην κανονικότητα, στη Νομοτελειακή προβλεψιμότητα. Δεν μπόρεσε να λύσει το πρόβλημα της Ενοποίησης των τεσσάρων φυσικών δυνάμεων σε μια εξίσωση και παραμένει άλυτο μέχρι σήμερα!

Η Αιτιοκρατική – Ντετερμινιστική – Μηχανική αντίληψη για τη λειτουργά της φύσης, της ζωής και του ανθρώπου κυριάρχησε μέχρι το τέλος του 19^ου αιώνα.

Όμως, άλλες θεωρίες και ανακαλύψεις έθεσαν υπό αμφισβήτηση την Αιτιοκρατία – Ντετερμινισμό προς το τέλος του 19^ου αιώνα, αρχές του 20^ου.

Κβαντομηχανική

Περιγράφει τη συμπεριφορά του Μικρόκοσμου, δηλαδή των σωματιδίων της ύλης, που συγκροτούν τα άτομα (ηλεκτρόνια, πρωτόνια, νετρόνια, φωτόνια κλπ.), των κυμάτων αλλά και της αντιύλης.

Ο Γερμανός Φυσικός Heisenberg (1901 – 1976 μ.Χ) διατύπωσε το 1926 και με «περίεργα Μαθηματικά» την Αρχή της Αβεβαιότητας ή Απροσδιοριστίας, που λέει ότι: «Στη κλίμακα των ατόμων και σωματιδίων του Μικρόκοσμου δεν μπορούμε να προσδιορίσουμε με ακρίβεια τη θέση και τη ταχύτητα ταυτόχρονα, σε μια χρονική στιγμή». Υπολογίζεται μόνο με πιθανότητες να είναι κάπου. Έτσι, η Αιτιοκρατική συμπεριφορά του Μεγάκοσμου στο Μικρόκοσμο γίνεται Πιθανοκρατική ή Στατιστική. Αυτό δεν είναι μια ιδιαιτερότητα ή αδυναμία μετρήσεων, αλλά είναι μια ενδογενής συμπεριφορά της φύσης. Μετά ήρθε και ο Bohr ( 1885 – 1962 μ.Χ) Δανός Φυσικός που διατύπωσε την Αρχή της Συμπληρωματικότητας της ύλης (Σωματίδιο – Κύμα). Στο ιστορικό παγκόσμιο συνέδριο των Βρυξελλών, το 1930, οι γίγαντες της Φυσικής και των Μαθηματικών συγκρούστηκαν μετωπικά για την Αιτιοκρατία και Πιθανοκρατία και για τη φύση της Πραγματικότητας. Ο Αϊνστάιν έλεγε: «Ο Θεός δεν παίζει ζάρια με το Σύμπαν» και ο Μπορ ανταπαντούσε «Σταματήστε να λέτε στο Θεό τι να κάνει».

Χάος / Θεωρία του Χάους

Διερευνά την έννοια της προβλεπτικότητας. Πως από παρόμοιες αρχικές υποθέσεις μπορούν να προκύψουν τελείως διαφορετικά συμπεράσματα, διαφορετικά αποτελέσματα.

Το χάος έχει διαφορετική έννοια στη φιλοσοφία, στη θρησκεία, στην επιστήμη και στη σημερινή καθημερινότητα, που σημαίνει: διάλυση, σύγχυση, μπάχαλο, αταξία. Γενικά για όλους σημαίνει: Αστάθεια, Αταξία, Αβεβαιότητα, Μη Προβλεψιμότητα.

Το χάος υπάρχει παντού. Το χάος της απροσδιοριστίας στο Μικρόκοσμο, το χάος και η χαοτική δυναμική στο Μεγάκοσμο, με τους πλανήτες να κινούνται σε απρόβλεπτες τροχιές και το χάος της αβεβαιότητας και Τυχαιότητας στο «Μεσόκοσμο» της Ζωής, της Βιολογίας , της Μετεωρολογίας, της Σεισμολογίας, της Οικονομίας , της Πολιτικής, της Ατομικής και Κοινωνικής συμπεριφοράς , της καθημερινότητας κ.α.

Boltzmann (1844 – 1906 μ.Χ)

Οι θεωρίες του για τη Θερμοδυναμική και την Κίνηση των δισεκατομμυρίων και τρισεκατομμυρίων ατόμων και μορίων των αερίων κατέδειξαν εμφάνιση «αταξίας» και «μοριακού χάους». Ο Boltzmann οδηγήθηκε σε κατάθλιψη και αυτοκτόνησε το 1906.

Poincare (1854 – 1912 μ.Χ) Γάλλος Μαθηματικός

Προσπάθησε το 1887 να λύσει το πρόβλημα των : «Τριών σωμάτων, Ήλιος – Γη – Σελήνη». Απέδειξε ότι δεν λύνεται. Όμως απέδειξε και κάτι καταπληκτικό, ότι οι τροχιές των σωμάτων και των πλανητών, είναι έντονα ασταθείς και μικρές έως ασήμαντες αλλαγές, στις αρχικές συνθήκες δημιουργούν χαοτική, μη προβλέψιμη εξέλιξη. Έτσι, η Αιτιοκρατία δέχτηκε το 1887 ένα μεγάλο ρήγμα, πλήγμα.

Ακόμα ο Poincare διατύπωσε την άποψη: «Μια ελάχιστη αιτία που διαφεύγει της προσοχής , μπορεί να προκαλέσει ένα σημαντικό αποτέλεσμα».

Edward Lorenz (1917 – 2008 μ.Χ) Αμερικανός Μετεωρολόγος και πατέρας της Θεωρίας του Χάους

Το 1962, μελετώντας ένα Μετεωρολογικό φαινόμενο διαπίστωσε ότι μια ασήμαντη στρογγυλοποίηση κάποιων αριθμητικών δεδομένων, κάποιων καιρικών παραγόντων – μεταβλητών, είχαν ως αποτέλεσμα την απόλυτη εκτροπή της εξέλιξης του φαινομένου. Γι΄ αυτό διατύπωσε τη «Θεωρία της Πεταλούδας», «που πετάει στο Χονγκ – Κονγκ και μπορεί να δημιουργήσει καταιγίδα στη Νέα Υόρκη». Μαθηματικοποιώντας το πρόβλημα του καιρού, το εξέφρασε με ένα σύστημα τριών εξισώσεων με τρεις μεταβλητές και εμβρόντητος διαπίστωσε ότι οι λύσεις εξέφραζαν μια παράξενη ιδιάζουσα Τάξη και ένα «Παράξενο σχήμα», που αργότερα ονομάστηκε «Ελκυστής του Lorenz». Τελικά τα χαόδη φαινόμενα όλων των διαστάσεων έλκονται προς παράξενα και πολύπλοκα σχήματα, που αργότερα ονομάστηκαν «παράξενοι ελκυστές» και εκφράζουν μια περίεργη αταξία αλλά και ένα είδος Νέας Τάξης. Έτσι, Τάξη και Χάος, προβλέψιμο και απρόβλεπτο, καθοριστικό και τυχαίο συνυπάρχουν στη φύση, στη ζωή και τη καθημερινότητα σε πάρα πολλά φαινόμενα και επίπεδα.

Ιλιά Πριγκόζιν (1917 – 2003 μ.Χ) Ρώσος Χημικός (Νόμπελ Χημείας το 1977)

Ο Ιλιά Πριγκόζιν είπε : «Οι ζωντανοί οργανισμοί βρίσκουν εν τέλει τάξη και νόμο, ζώντας μέσα σ΄ ένα κόσμο που τρεκλίζει – και ότι αυτή η Τάξη βγαίνει από χημικά συστήματα ανισόρροπα και πολύπλοκα – δηλαδή χαοτικά». Τόνισε ότι ασήμαντες δυνάμεις, έως αμελητέες, μπορούν να εισχωρήσουν στο εσωτερικό των συστημάτων, προκαλώντας καταλυτικές αλλαγές, την ώρα που γιγαντιαίες δυνάμεις μπορεί να αφήνουν τα συστήματα ανέπαφα. Με τις νέες αυτές θεωρίες ο άνθρωπος χάνει το μονοπώλιο της δημιουργίας και την αίσθηση ότι ελέγχει τη φύση μέσω της λογικής και της γνώσης. Όλα είναι χάος. Χάνονται και ξαναβρίσκονται καινούργια. Η πορεία του κόσμου δεν είναι μια προβλέψιμη κίνηση, αλλά μια παράξενη γραμμή, που διαρκώς λυγίζει από το τυχαίο και δεν μπορεί ποτέ να γυρίσει προς τα ασφαλή μετόπισθεν. Η πορεία του κόσμου, των ανθρώπων και η δική μας, είναι ποτάμι χωρίς επιστροφή. Η ζωή είναι μοναδική και ανεπανάληπτη.

Rene Thom (1923 -2002 μ.Χ), Γάλλος Μαθηματικός

Θεωρία των καταστροφών. Είναι μια συγγενική θεωρία με το Χάος.Ψάχνει μια κρυφή μαθηματική αρχή πίσω από κάποιες αλλαγές. Έχει σκοπό να εξηγήσει τις ξαφνικές ασυνέχειες και αστάθειες σε σχετικά σταθερά συστήματα. Η καταστροφή εδώ δεν είναι λεκτική μιλάει για «εκείνη την απειροελάχιστη στιγμή, που όλα παίζονται και η αλλαγή συντελείται».Η εξέλιξη του κόσμου γίνεται με τις αλλαγές της μορφής.

Ο Rene Thom κατέταξε όλες τις μορφές των απότομων αλλαγών – ασυνεχειών σε επτά κατηγορίες με το περίφημο «Θεώρημα των επτά». Η θεωρία αυτή εφαρμόζεται σε όλα τα φαινόμενα, καταστάσεις, γεγονότα, που εμφανίζουν απότομες αλλαγές π.χ κοινωνικές κρίσεις, πτώση της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας, ένα αυτοκινηστικό δυστύχημα, ένας αιφνίδιος θάνατος από μια ασήμαντη απροσεξία κ.λ.π.

Επιστήμη της Πολυπλοκότητας

Ασχολείται με το «Χάος» ως πολύπλοκη και απρόβλεπτη εξέλιξη και τις πολύπλοκες μορφές στο χώρο που εμφανίζουν ιδιότητες επαναλειπτικότητας και αυτοομοιότητας.

Kurt Gοdel (Κούρτ Γκέντελ, 1906 – 1978 μ.Χ), Αυστρο-Αμερικανός Μαθηματικός και φίλος του Αϊνστάιν.

Το 1931 απέδειξε τα δυο θεωρήματα της Μη Πληρότητας . Προκάλεσε μεγάλο ρήγμα στα Μαθηματικά και στις διάφορες Λογικές.

Βιολογία – Γενετική

Αποκάλυψε τη δομή του DNA και το ρόλο των γονιδίων. Ακόμα ότι η ζωή δοκιμάζει με κάποιες τυχαιότητες συνδυασμούς γονιδίων που είναι ανθεκτικές στο περιβάλλον.

Ο Καθηγητής της Γενετικής Robert Plomin, σε συνέντευξή του είπε: «Το 50% των χαρακτηριστικών ενός ατόμου είναι αποτυπωμένα στα γονίδια και το άλλο 50% στο άμεσο και εξωγενές περιβάλλον». Δηλαδή, ο άνθρωπος είναι προϊόν συνθέσεως Αιτιοκρατίας, Πεπρωμένου – Προκαθορισμού και Τυχαιότητας.
Χριστιανισμός

Είναι θρησκεία του Τριαδικού Δόγματος, της Αγάπης, της Αλληλεγγύης, της Ελευθερίας, της Ελευθερίας Βούλησης, της λύτρωσης και της ηθικής τελείωσης του ανθρώπου. Κατ΄αυτόν ο άνθρωπος δημιουργήθηκε «Κατ’ εικόνα και καθ΄ ομοίωση του Θεού» και ελεύθερος να κατευθύνει τη ζωή του σύμφωνα με τις επιλογές του και την προσωπική του ευθύνη. Ο Θεός προγνωρίζει δεν προορίζει. Επομένως κατά την Χριστιανική Εκκλησία δεν υπάρχει μοίρα, πεπρωμένο, δεν υπάρχει προκαθορισμός, δεν υπάρχουν προδιαγεγραμμένα για τη ζωή. Υπάρχει ελευθερία και ευθύνη σκέψεων, λόγων και έργων του κάθε ανθρώπου.

Οι έννοιες Μοίρα και Πεπρωμένο είναι τελικά έννοιες Μεταφυσικές και υπόκεινται στη κρίση κάθε ανθρώπου. Για τους περισσότερους όμως δεν υπάρχει μοίρα, πεπρωμένο, άνωθεν μοιρασμός και προκαθορισμός. Το πεπρωμένο δεν είναι θέμα τύχης, είναι θέμα επιλογών, είναι κάτι που πρέπει με το νου, το συναίσθημα και τη βούληση να επιδιώξουμε και να κατανοήσουμε. Ο άνθρωπος είναι αρχιτέκτονας της ζωής του, κυρίαρχος της μοίρας του και άρχοντας του πεπρωμένου του. Πρέπει πάντα με σθένος, υπομονή, επιμονή εργατικότητα, αποφασιστικότητα, τιμιότητα να αντιμετωπίσει τις προκύπτουσες δυσκολίες της ζωής του.

Το πεδίο της επιστήμης, της φιλοσοφίας, της ζωής, της κοινωνίας και της καθημερινότητας χωρίζεται σε δυο μέρη: Το πρώτο περιλαμβάνει το αιτιοκρατικό –ντετερμινιστικό, το κανονικό, το προβλέψιμο, το νομοτελειακό και το αντιστρέψιμο του χρόνου (παρελθόν και μέλλον διαδραματίζουν τον ίδιο ρόλο). Το δεύτερο που είναι συμπλήρωμα του πρώτου αναφέρεται στο Μη αιτιοκρατικό (αντιαιτιοκρατικό), στο πιθανοκρατικό και Τυχαίο, στο μη κανονικό, στην αδυναμία πρόβλεψης, στις στατιστικές διακυμάνσεις και στο Μη αντιστρέψιμο του χρόνου.

Σήμερα ελάχιστοι ερευνητές και στοχαστές υποστηρίζουν ένα τέτοιο διαχωρισμό με απόλυτο τρόπο.

Κατά τη γνώμη μου ο Κόσμος (Μεγάκοσμος, Μεσόκοσμος, Μικρόκοσμος) είναι κυρίως αιτιοκρατικός, με επιμειξίες αιτιών, ασαφών, αστάθμητων, γοητετυτικών και μυστικών παραγόντων με περίεργους συνδυασμούς Χάους, Αταξίας, Απροσδιοριστίας, Αβεβαιότητας και Τυχαιότητας.

Το τραγικό φαινόμενο Οιδίπους, προκαλεί παγκόσμιο συγκλονισμό ανά τους αιώνες. Σε τι έφταιξε και πλήρωσε τόσο άγρια και ανελέητα;

Ο Όμηρος είπε ότι: «Ο Οιδίπους τιμωρήθηκε από τις σκοτεινές βουλές των Θεών».

Στον Ηρόδοτο (484 – 424 π.Χ) και στην Αττική Τραγωδία κυριαρχεί η νομοτελειακή ακολουθία της Ελληνικής βιοθεωρίας: Κόρος, Ύβρις, Νέμεσις, Άτη, Τίσις. Και τι είναι αυτά;

Κόρος: Κορεσμός, απόκτηση υπερβολικής εξουσίας ή πλούτου ή ευφυίας, κ.λ.π.

Ύβρις: Ξεπέρασμα των ορίων, των μέτρων, περιφρονητική, προκληκτική και προσβλητική συμπεριφορά απέναντι σε Θεούς ή ανθρώπους, αυθαίρετη καταπάτηση των δικαιωμάτων του άλλου.

Νέμεσις: Οργή των Θεών, ιερή αγανάκτηση οδηγούν τον υβριστή στην αυτοκαταστροφή του.

Άτη: Σκοτισμός του μυαλού, εξωθούν τον υβριστή σε παράλογες και άδικες πράξεις.

Τίσις: Δίκαιη τιμωρία του υβριστή, Εξαναγκασμός σε ταπείνωση, επαναφορά στη νομιμότητα ή τον οδηγεί σε αναπανόρθωτη καταστροφή.

Άνοδος στο θρόνο, μεγαλεία, δόξες, τιμές, αναγνωρισιμότητα, διασημότητα. «Η Τύχη έχει γυρίσματα» λέει ο λαός. Ακολουθεί πτώση, κατάρρευση, αυτοκαταστροφή, «υπερβατική εξαφάνιση από προσώπου γης».

Η πρόβλεψη του μέλλοντος αποτελούσε ανέκαθεν και αποτελεί μια διαχρονική εμμονή για όλους τους θνητούς της Γης. Όλα τα γεγονότα που περιβάλλουν τον Οιδίποδα ακολουθούν περίεργες επιμειξίες και συνδυασμούς όλων σχεδόν των ανωτέρω καταγραφέντων.

Οι δυο γιοί του Ετεοκλής και Πολυνείκης μονομάχησαν σε μια από τις επτά Πϋλες της Θήβας και αλληλοεξοντώθηκαν για την εξουσία και το βασιλικό θρόνο της Επτάπυλης Θήβας. Ο Οίκος των Λαβδακηδών «εξαφανίστηκε».

Ο Σοφοκλής δίδαξε τους Αθηναίους και διδάσκει για 2.500 χρόνια ολόκληρη την ανθρωπότητα.

Ο Οιδίπους, ο Βασιλιάς της Επτάπυλης Θήβας, επίσης διδάσκει όλους τους Βασιλείς, Αυτοκράτορες, Σουλτάνους, Ηγεμόνες και Ηγέτες όλων των επιπέδων και αποχρώσεων τοπικού, εθνικού και παγκοσμίου βεληνεκούς, ότι η Ύβρις και η Νέμεσις συνδέονται αιτιακά και άρρηκτα και ότι καραδοκούν να γκρεμίσουν και να εξαφανίσουν από προσώπου γης κάθε ασεβή, αμετροεπή, αδικοπραγούντα και εγωκεντρικό διαχειριστή της εξουσίας.

Ο Οιδίπους ως ελεύθερος και αυτεξούσιος Βασιλιάς – Μονάρχης – Ηγέτης και Άνθρωπος μέσα από παραδοξότητες και αντιθετικότητες ανέλαβε με γενναιότητα την ευθύνη των πράξεων του και διδάσκει δια του παραδείγματος πανταχόθεν και αιωνίως τους ανθρώπους.

Η ζωή είναι γεμάτη απο πολυσχιδείς αιτίες, ασάφειες, αβεβαιότητες, διακλαδώσεις, αυτοοργανούμενες αταξίες, καταρρέουσες τάξεις, ασυνεχείς αλλαγές και καταστροφές.

Ο Ιλιά Πριγκόζιν έγραψε:

«Οι λεπτομέρειες ενός λουλουδιού δεν είναι προκαθορισμένες από το σπόρο» και ακόμη ότι «Η ουσία της ζωής βρίσκεται στην αβεβαιότητα της διαρκούς αλληλεπίδρασης, που έχει με το περιβάλλον».